Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Κωνσταντίνος Μυλωνάς, Καθηγητής στη Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας και Στατιστική στην Ψυχολογία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Σπυρίδων Τάνταρος, Καθηγητής Αναπτυξιακής Ψυχολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Αικατερίνη Γκαρή, Καθηγήτρια στην Κοινωνική Ψυχολογία του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Περίληψη:
Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν η μελέτη των στάσεων των εκπαιδευτικών Ειδικής και Γενικής Αγωγής απέναντι στα παιδιά με ειδικές ανάγκες και η διερεύνηση της σύνδεσης των στάσεων αυτών με άλλες διαστάσεις. Πιο συγκεκριμένα οι διαστάσεις αυτές αφορούν τις αξίες, την αποδέσμευση από την εργασία, την ενσυναίσθηση και την τάση για κοινωνική αποδοχή. Το δείγμα αποτέλεσαν 188 εκπαιδευτικοί Ειδικής και Γενικής Αγωγής που προέρχονταν από περιοχές της Αθήνας και τα Χανιά της Κρήτης.
Το είδος των στάσεων που έχει διαμορφώσει ένας εκπαιδευτικός για τους μαθητές του καθορίζει και τη συμπεριφορά του απέναντι σε εκείνους. Οι στάσεις φανερώνουν τα συναισθήματα, τους φόβους και τις προκαταλήψεις των εκπαιδευτικών και μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τη συμπεριφορά τους απέναντι στα παιδιά. Στην παρούσα έρευνα θεωρήθηκε σημαντικό να μελετηθούν οι στάσεις σε σχέση με κάποιες άλλες μεταβλητές οι οποίες αποτελούν σημαντικά στοιχεία της προσωπικότητας ενός ατόμου.
Συγκεκριμένα, καθώς έχει διαπιστωθεί από προγενέστερες έρευνες πως οι αξίες σχετίζονται με τις στάσεις, θεωρήθηκε σκόπιμο να διερευνηθεί η σχέση στάσεων-αξιών και πώς τελικά οι αξίες ενός εκπαιδευτικού σχετίζονται με τις στάσεις του απέναντι σε παιδιά με ειδικές ανάγκες. Επιπλέον, άξιο μελέτης φάνηκε να είναι και η διερεύνηση της ενσυναίσθησης αναφορικά με τις στάσεις, καθώς αποτελεί μία ικανότητα απαραίτητη για τους εκπαιδευτικούς. Επιπρόσθετα, καθώς η «Αποδέσμευση από την εργασία» συχνά τείνει να αποτελεί πρόβλημα για τους εκπαιδευτικούς θα ήταν σκόπιμη η μελέτη της σχέσης της με τις στάσεις τους απέναντι στα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Τέλος, η «Τάση για Κοινωνική Αποδοχή» θεωρήθηκε σημαντικό να μελετηθεί καθώς αποτελεί σημαντικό κομμάτι έρευνας σε εργαλεία που μελετούν τις στάσεις ενώ επίσης η κοινωνική αποδοχή μπορεί να επηρεάσει ως ένα βαθμό στην επιλογή των δηλώσεων που αφορούν τις στάσεις.
Τα μέσα συλλογής που χρησιμοποιήθηκαν ήταν συνολικά πέντε με κύριο εργαλείο το «Attitudes Towards Disabled Persons» (ATDP) των Yuker, Block, & Younng, το οποίο έχει μεταφραστεί στην Ελλάδα από την Χατήρα και Μάντζιου. Επιπλέον, χρησιμοποιήθηκε το VPQ (Αναπροσαρμογή του AVL, Μυλωνάς 2005). Η διάσταση της Αποδέσμευσης του OLBI (Demerouti, Barker, Vardakou & Kantas, 2003), η κλίμακα της Ενσυναίσθησης (Μυλωνάς και Γκαρή, υπό κατασκευή) και το αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο της τάσης για Κοινωνική Αποδοχή (Μυλωνάς, υπό κατασκευή).
Αναφορικά με το ψυχομετρικό μέρος της εργασίας, πραγματοποιήθηκε ανάλυση παραγόντων με την μέθοδο των κυρίων συνιστωσών στο ερωτηματολόγιο των στάσεων (ATDP) η οποία υπέδειξε την ύπαρξη των τεσσάρων παραγόντων της «Συναισθηματικής Στάσης», της «Κοινωνικής Στάσης», της «Σύγκρισης» και της «Φροντίδας» και οι οποίοι ερμηνεύουν συνολικά το 46,8% της διακύμανσης της κλίμακας. Από τους παράγοντες που προέκυψαν, χρησιμοποιήθηκαν μόνο η «Συναισθηματική και Κοινωνική Στάση» λόγω υψηλότερης αξιοπιστίας.
Τα κυριότερα ευρήματα έδειξαν πως οι εκπαιδευτικοί της Γενικής αλλά και της Ειδικής Αγωγής έχουν ουδέτερες στάσεις απέναντι στα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Αναφορικά με τους εκπαιδευτικούς Γενικής Αγωγής, διαπιστώθηκε θετική συνάφεια ανάμεσα στη Συναισθηματική Στάση και στην Ενσυναίσθηση. Παράλληλα, για τους εκπαιδευτικούς Ειδικής Αγωγής υπήρξε θετική συνάφεια μεταξύ της Συναισθηματικής Στάσης και της Αισθητικής Αξίας και αρνητική συνάφεια μεταξύ της Συναισθηματικής Στάσης και της Αποδέσμευσης από την εργασία. Ακόμα, προέκυψε αρνητική συνάφεια μεταξύ Ενσυναίσθησης και Αποδέσμευσης από την εργασία και στις δύο ομάδες των εκπαιδευτικών.
Μέσω της γραμμικής πολλαπλής παλινδρόμησης, φάνηκε πως η Ενσυναίσθηση αποτελεί προβλεπτικό παράγοντα για τη Συναισθηματική Στάση για το σύνολο των εκπαιδευτικών και κυρίως για τους εκπαιδευτικούς Γενικής Αγωγής, ενώ για τους εκπαιδευτικούς Ειδικής Αγωγής φάνηκες πως προβλεπτικός παράγοντας για τη Συναισθηματική Στάση αποτελεί η Αισθητική Αξία.
Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας φανερώνουν ότι οι εκπαιδευτικοί τείνουν να έχουν ουδέτερες στάσεις απέναντι στα παιδιά με ειδικές ανάγκες ενώ η ενσυναίσθηση φαίνεται να επηρεάζει θετικά τις στάσεις. Αντίθετα, η αποδέσμευση από την εργασία επηρεάζει αρνητικά τις στάσεις και την ενσυναίσθηση των εκπαιδευτικών.
Λέξεις-κλειδιά:
Εκπαιδευτικοί, Στάσεις, Αξίες, Αποδέσμευση από την εργασία, Ενσυναίσθηση, Τάση για Κοινωνική Αποδοχή
