Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Καλή Τζώρτζη, Επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα Διαχείρισης Πολιτισμικού Περιβάλλοντος και Νέων Τεχνολογιών, Πανεπιστήμιο Πατρών
Ιωάννης Πολυχρονίου, Προϊστάμενος “επί τιμής” του Τμήματος Τεχνικών Ερευνών Αναστήλωσης της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων και (Πρώην) Προϊστάμενος του Τμήματος Αρχιτεκτονικών Μελετών και του Γραφείου ΑμεΑ της Διεύθυνσης Μελετών Μουσείων και Πολιτιστικών Κτιρίων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού
Άρτεμις Σταματέλου, υποψήφια Διδάκτορας Μουσειολογίας και μέλος του Balkan Museum Access Group του Balkan Museum Network
Περίληψη:
Η εργασία ως μια «εφαρμογή» θεωρητικών αρχών στο Μουσείο της Ιεράς Μονής της Παναγίας Σκιαδενής, αλλά και ιδεών που προέκυψαν από την μελέτη καλών πρακτικών μουσείων της Ελλάδας και του εξωτερικού, εστιάζει στην Καθολική πρόσβαση και στην κοινωνική ενσωμάτωση και εμπλοκή των ατόμων με αναπηρίες στο πολιτιστικό γίγνεσθαι.
Η μουσειακή αφήγηση αντιμετωπίζεται ως το βασικό επικοινωνιακό μέσο, η πρωταρχική μορφή επικοινωνίας των μουσείων με τον επισκέπτη. Οι μουσειακοί φορείς αποσκοπούν πλέον στη δημιουργία μιας ευχάριστης και εποικοδομητικής εμπειρίας βελτιώνοντας σημαντικά πολλές πτυχές της ερμηνευτικής πρακτικής στους εκθεσιακούς τους χώρους, με στόχο την εξυπηρέτηση όσο το δυνατόν ευρύτερων ομάδων επισκεπτών. Το «συμμετοχικό» μουσείο προσκαλεί όλους τους επισκέπτες να λειτουργήσουν ως ενεργοί συνοδοιπόροι, να προάγουν τον πολιτισμό συνεισφέροντας τις ιδέες, τις σκέψεις και τις γνώσεις τους, να μοιραστούν τις εμπειρίες τους, να επικοινωνήσουν τόσο μεταξύ τους, όσο και με τα μουσειακά εκθέματα αναπτύσσοντας έναν αμφίδρομο δεσμό.
Τα μουσεία έχουν την ικανότητα αλλά και την ευθύνη να συμβάλουν μέσω της ενταξιακής τους πολιτικής στην καταπολέμηση της κοινωνικής ανισότητας και του αποκλεισμού. Το ενδιαφέρον για τα ζητήματα αναπηρίας αποτελεί απόρροια όχι μόνο της διαφορετικής θεώρησης του ρόλου των σύγχρονων μουσείων, αλλά κυρίως των αλλαγών της ίδιας της έννοιας της αναπηρίας με την ανάπτυξη του αναπηρικού κινήματος και την υιοθέτηση του κοινωνικού μοντέλου της αναπηρίας. Ζητήματα προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρίες προσεγγίζονται από μια πολυπρισματική οπτική, που συνδέεται με τη νομοθεσία των κρατών, τα μουσεία, την εκπαίδευση, αλλά και με το πλαίσιο των διεθνών κανόνων και συμβάσεων για τη διασφάλιση των ίσων δικαιωμάτων και ευκαιριών. Είναι ελπιδοφόρο το γεγονός ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες αναπτύσσεται συνεχώς και στην Ελλάδα ένα ολοένα και διευρυνόμενο πεδίο συζήτησης σχετικά με την προσβασιμότητα των ατόμων με αναπηρίες στους μουσειακούς χώρους, δημόσιου ή ιδιωτικού χαρακτήρα, κεντρικής ή περιφερειακής εμβέλειας.
Η εφαρμογή των αρχών του Καθολικού Σχεδιασμού και της Προσβασιμότητας, τα διαφοροποιημένα προγράμματα, η εφαρμογή εναλλακτικών τρόπων και μέσων μετάδοσης της πληροφορίας, η επικουρική χρήση της υποστηρικτικής τεχνολογίας, το εξειδικευμένο σε θέματα αναπηρίας προσωπικό, η αποδοχή της διαφορετικότητας από το κοινωνικό σύνολο, είναι παράγοντες που συντελούν στο να καταστούν τα άτομα με αναπηρίες ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες κοινωνοί των πολιτιστικών και μορφωτικών αγαθών.
Μέ αρωγό τις θεωρητικές αυτές προσεγγίσεις της έρευνας, στο υπό υλοποίηση Μουσείο της Ιεράς Μονής Σκιαδίου στη Νότια Ρόδο, ακολουθώντας το ισχύον εθνικό νομοθετικό πλαίσιο, αλλά και τα διεθνή πρότυπα, δόθηκε από τα πρώτα στάδια του σχεδιασμού έμφαση στη φυσική και κυρίως διανοητική, αισθητηριακή και πολιτιστική πρόσβαση ενός μεγάλου εύρους ατόμων με αναπηρίες (άτομα με κινητικές, αισθητηριακές, διανοητικές αναπηρίες, άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες). Επιπρόσθετα, έχει σχεδιαστεί μια παράλληλη μόνιμη διαδρομή πολυαισθητηριακής εμπειρίας εντός της φυσικής ροής της μόνιμης έκθεσης με είκοσι τέσσερις (24) προτεινόμενες στάσεις, για να εξυπηρετήσει και τις ανάγκες των ατόμων με οπτικές και ορισμένες διανοητικές αναπηρίες. Τέλος, αξίζει να τονιστεί η προσπάθεια αντιπροσώπευσης των ατόμων με αναπηρίες, όχι μόνο μέσω της εμπλοκής τους στον μουσειολογικό σχεδιασμό και της δημιουργίας μιας συνεχούς διαλογικής σχέσης με φορείς και άτομα της συγκεκριμένης πληθυσμιακής ομάδας, αλλά κυρίως μέσω της παρουσίας και αντιπροσώπευσής τους στη μουσειολογική αφήγηση και ερμηνεία.
Λέξεις-κλειδιά:
μουσείο, αναπηρία, καθολικός σχεδιασμός, προσβασιμότητα, ενσωμάτωση
