Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής

2019-05-03

2019

Πολύχρονος Αναστάσιος

Σελήνη - Ελένη Ψωμά, Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορικό Αρχαιολογικό, ΕΚΠΑ
Σοφία Ανεζίρη, Επίκ. Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορικό Αρχαιολογικό, ΕΚΠΑ
Νικόλαος Γιαννακόπουλος, Αναπλ. Καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορικό Αρχαιολογικό, ΕΚΠΑ
Άννα Ραμού- Χαψιάδη, Ομότιμος Καθηγήτρια Αρχαίας Ιστορίας, Τμήμα Ιστορικό Αρχαιολογικό, ΕΚΠΑ
Ευρυδίκη Κεφαλίδου, Επίκ. Καθηγήτρια Κλασικής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορικό Αρχαιολογικό, ΕΚΠΑ
Σοφία Κρεμύδη, Δ/ντρια Ερευνών Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών, Ε.Ι.Ε.
Ιωάννα Κράλλη, Επίκ. Καθηγήτρια Ιστορίας του Ελληνιστικού Κόσμου, Τμήμα Ιστορίας, Ιόνιο Παν/μιο

Οι αρετές του οπλίτη και η ηθική του πολέμου (7ος - 4ος αι. π.Χ. )

Ελληνικά

Οι αρετές του οπλίτη και η ηθική του πολέμου (7ος - 4ος αι. π.Χ. )

Η παρουσία της φάλαγγας συμπίπτει με την άνοδο της μεσαίας τάξης των αγροτών και την κατάργηση του πολεμικού μονοπωλίου από την αριστοκρατική ελίτ στις αρχές του 7ου αι.. Ο εξοπλισμός του οπλίτη, όχι συνώνυμος με τη φάλαγγα, εξυπηρετεί το συγκεκριμένο τύπο μάχης που κλήθηκε να διεξάγει ο σχηματισμός της φάλαγγας και δεν επέφερε ξαφνικά μια επανάσταση σε τακτικό επίπεδο.
Αρχικά ο τρόπος πολέμου των Ελλήνων ήταν καθαρά εδαφικός. Οι αντίπαλες δυνάμεις συναντιούνταν σε επίπεδο έδαφος και δεν υπήρχε δυνατότητα για επιτυχημένους ελιγμούς καθώς η φάλαγγα ήταν δυσκίνητη. Την ουσιαστική αλλαγή στην τακτική κατά την οπλιτική μάχη έφερε η επινόηση της λοξής φάλαγγας. με την οποία έχουμε τη γέννηση της τακτικής.
Η πιο σημαντική υποχρέωση του οπλίτη ήταν να παραμείνει στη θέση του. Η πειθαρχημένη αλληλεγγύη της κοινότητας εκφραζόταν μέσα από τους στρατιωτικούς νόμους. Παρόλους τους ηθικούς όσο και τους πρακτικούς περιορισμούς που οδηγούσαν τους οπλίτες σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά στο πεδίο της μάχης δεν μπορεί κανείς να τους στερήσει τις αρετές που αυτοί επεδείκνυαν κάθε φορά που έρχονταν αντιμέτωποι με τον αντίπαλο. Η πειθαρχία, η ανδρεία, η φιλοπατρία, το θάρρος αποτέλεσαν και συνεχίζουν να αποτελούν διαχρονικές αξίες που χωρίς αυτές δε νοείται αξιόμαχο στρατιωτικό τμήμα. Οι αρετές των οπλιτών αναδείχθηκαν και αναλύθηκαν σε θεωρητική βάση από τους φιλοσόφους, τονίστηκαν και καταγράφηκαν με βάση τα ιστορικά στοιχεία από τους ιστορικούς και επαινέθηκαν από τους τραγωδούς και τους ρήτορες.
Η ελληνική παράδοση για περιορισμένους χερσαίους πολέμους συνεχίστηκε μέχρι τις αρχές του 5ου αι. Όμως, η εισβολή των Περσών εισήγαγε τους Έλληνες σε ένα κόσμο με τελείως διαφορετικές πρακτικές πολέμου και με πολύ μεγαλύτερα στρατηγικά ενδιαφέροντα. Οι Έλληνες αφυπνίστηκαν εμπρός στις δυνατότητες της στρατηγικής και ιδιαιτέρως από τη ναυτική της εκδοχή. Η στρατηγική της Αθήνας ήταν από την εποχή του τέλους των Περσικών πολέμων στο σύνολό της ιμπεριαλιστική. Η ήττα της στον Πελοποννησιακό Πόλεμο την έφερε σε πολύ δυσχερή θέση, αλλά όχι ολοκληρωτικά καταστροφική. Η καταστροφή των Αθηναίων μετέβαλε την ισορροπία ισχύος υπέρ της Σπάρτης και το τέλος του πολέμου τη βρήκε παντοδύναμη. Δεν ελήφθησαν υπόψη οι περιορισμένες της δυνατότητες και υπήρξε προσπάθεια να πετύχει υπερβολικά φιλόδοξους στόχους. Έτσι δεν αποτέλεσε έκπληξη το τελικό κτύπημα που κατάφερε η Θήβα.
Πώς όμως μέσα στο «διεθνές» περιβάλλον οι πόλεις αντιλαμβάνονταν την έννοια του πολέμου ; Η ηθική του πολέμου, με την έννοια του εάν ο πόλεμος θα γινόταν για δίκαιη ή μη αιτία απασχολούσε τις πόλεις και τους πολιτικούς ηγέτες, προκειμένου να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους στο φίλιο ακροατήριο και να επηρεάσουν θετικά υπέρ της πόλης τους και κάποιες άλλες πόλεις, προκειμένου να επιτύχουν το στόχο τους. Όμως η διεθνής σκακιέρα αποδεικνυόταν και στην εποχή εκείνη το ίδιο σκληρή και απρόσωπη όπως και στις μετέπειτα εποχές. Το συμφέρον έπαιζε και τότε τον πρώτο ρόλο.

Ιστορία

οπλίτης, φάλαγγα, τακτική, αρετές, στρατηγική, ηθική

Όχι

0

Όχι

1840

407

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2872933/file.pdf

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2872933