Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Καλλιρρόη Παπαδοπούλου, Επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα ΤΕΑΠΗ, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Στην παρούσα εργασία εξετάζεται η συμμετοχή των παιδιών σε καθημερινές δραστηριότητες οι οποίες υπό το πρίσμα της κοινωνικο–πολιτισμικής προσέγγισης, αποτελούν σημαντικό πλαίσιο αλληλεπίδρασης γονέων-παιδιών και ως εκ τούτου έχουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη των παιδιών. Η μελέτη του συγκεκριμένου θέματος συνάδει με την αναγκαιότητα μελέτης της ανάπτυξης στα πλαίσια της κοινωνίας και του πολιτισμού, κάτι που τονίζεται τις τελευταίες δεκαετίες στην αναπτυξιακή ψυχολογία σε αντίθεση με την αντιμετώπιση των διαδικασιών της ανάπτυξης ως καθολικών και οικουμενικών.
Οι θεωρητικοί πάνω στα λεγόμενα των οποίων βασίζεται η εργασία είναι ο Lev Vygotsky, η Barbara Rogoff, ο Urie Bronfenbrenner, οι Charles Super και Sarah Harkness. Αυτοί προσέγγισαν την ανάπτυξη των παιδιών μέσω του πολιτισμικού πλαισίου αναφοράς, θεωρώντας σημαντική την μελέτη όχι μόνο του παιδιού αλλά και όσων εμπλέκονται σε αλληλεπιδράσεις μαζί τους σε συγκεκριμένα πλαίσια. Έτσι, λοιπόν στην παρούσα μελέτη μελετώνται οι απόψεις και οι πρακτικές γονέων, μητέρων και πατέρων, σε σχέση με δραστηριότητες που χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα των παιδιών καθώς και ο ρόλος τους στο πλαίσιο αυτών των δραστηριοτήτων.
Επελέγησαν οι καθημερινές δραστηριότητες στο πλαίσιο της οικογένειας επειδή τέτοιου είδους δραστηριότητες αποτελούν τα πρώτα και πολύ σημαντικά πλαίσια για τις αλληλεπιδράσεις γονέων-παιδιών. Επιπλέον, η άντληση πληροφοριών για τη συμμετοχή και τις αλληλεπιδράσεις γονέων-παιδιών μπορεί να είναι πιο έγκυρη και αξιόπιστη όταν αφορά δραστηριότητες για οποίες οι γονείς έχουν άμεση σχέση και ενεργή εμπλοκή.
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 10 οικογενειών με παιδιά προσχολικής ηλικίας (10 μητέρων και10 πατέρων) στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, στην Ελλάδα. Σκοπός αυτής ήταν να μελετήσει τις καθημερινές δραστηριότητες των παιδιών προσχολικής ηλικίας από την σκοπιά των γονέων, τους παράγοντες που συνδέονται με τη συμμετοχή γονέων και παιδιών στις δραστηριότητες αυτές καθώς και το είδος των αλληλεπιδράσεων που λαμβάνουν χώρα. Διερευνήθηκαν οι συγκλίσεις αλλά και οι τυχόν διαφορές ανάμεσα στους δύο γονείς για τα είδη, τη συμμετοχή τους και τη σημαντικότητα των καθημερινών δραστηριοτήτων για την ανάπτυξη των παιδιών.
Η έρευνα ήταν ποιοτική και πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ημι-δομημένων συνεντεύξεων. Λόγω της πανδημίας COVID-19 και των συνθηκών που επιβλήθηκαν κατά την περίοδο συλλογής των δεδομένων, οι περισσότερες συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν με τους γονείς διαδικτυακά. Στις συνεντεύξεις εφαρμόστηκε η ποιοτική ανάλυση περιεχομένου.
Τα ευρήματα έδειξαν παρόμοιες αντιλήψεις για τα είδη των καθημερινών δραστηριοτήτων στα οποία εμπλέκονται τα παιδιά καθώς και για τη σημασία τους. Ως προς τη συμμετοχή των γονέων, φάνηκε ότι μητέρες και πατέρες συμμετέχουν περισσότερο στην ενασχόληση των παιδιών με ηλεκτρονικά μέσα και στις βόλτες σε σχέση με άλλες δραστηριότητες, ενώ στις ασχολίες νοικοκυριού συμμετέχουν μόνο οι μητέρες. Ακόμα φάνηκε ότι περισσότερο οι μητέρες, παρά οι πατέρες, συμμετέχουν στο μαγείρεμα και σε ασχολίες αναψυχής με τα παιδιά τους.
Επιπλέον, σημαντική για τις ασχολίες που παίρνουν μέρος οι γονείς ήταν η τοποθέτησή τους ως προς τα αναπτυξιακά οφέλη κάθε δραστηριότητας. Πιο συγκεκριμένα φάνηκε ότι οι γονείς ανάλογα με τις αντιλήψεις που έχουν, ως προς την αναπτυξιακή συμβολή κάθε δραστηριότητας, συμμετέχουν με διαφορετικό τρόπο σε αυτήν. Καθοριστικό κομμάτι στη συμμετοχή των γονέων με τα παιδιά τους φαίνεται πως είναι και ο διαθέσιμος χρόνος που έχουν.
Τα αποτελέσματα συζητιούνται με βάση τις κοινωνικοπολιτισμικές και πλαισιακές θεωρίες για την ανάπτυξη καθώς και προηγούμενες μελέτες σχετικές με το θέμα αυτό.
