Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αναγνωστάκη Λήδα: Επίκουρη Καθηγήτρια στις Ψυχοδυναμικές προσεγγίσεις στην Αναπτυξιακή Ψυχολογία, ΤΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Γιοβαζολιάς Θεόδωρος: Αναπληρωτής Καθηγητής Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Μαλικιώση- Λοΐζου Μαρία: Ομότιμη Καθηγήτρια Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, ΤΕΑΠΗ, Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Τις τελευταίες δεκαετίες, ολοένα και αυξανόμενο ερευνητικό ενδιαφέρον αποκτά ο χώρος της θετικής ψυχολογίας. Η θετική ψυχολογία αποτελεί ένα σύγχρονο κλάδο στον χώρο της ψυχικής υγείας που ξεκίνησε με απώτερο στόχο να μετατοπίσει το ερευνητικό ενδιαφέρον από την ψυχοπαθολογία των ατόμων και τις αιτίες που την προκαλούν, στη διερεύνηση των θετικών στοιχείων της ανθρώπινης οντότητας, όπως τα δυνατά σημεία του χαρακτήρα των ατόμων και τα θετικά τους συναισθήματα. Στα ελληνικά δεδομένα, μολονότι έχει γίνει πληθώρα ερευνών σε ποικίλους τομείς υπό το πρίσμα της θετικής ψυχολογίας, όπως η εκπαίδευση και η εργασία, ωστόσο στο πεδίο των εξαρτήσεων οι ερευνητικές προσπάθειες είναι περιορισμένες. Το ερευνητικό αυτό κενό, σε συνδυασμό με την αναγνώριση της σημασίας που έχουν οι ψυχολογικές συνιστώσες, όπως είναι η αυτοσυμπόνια και η ψυχική ανθεκτικότητα, στη διαχείριση των προβλημάτων εξάρτησης και των συνακόλουθων συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης γέννησαν την ανάγκη διεξαγωγής της παρούσας έρευνας. Ως αυτοσυμπόνια ορίζεται η θετική- ζεστή στάση από τον εαυτό προς τον εαυτό και απαρτίζεται από τρία συνθετικά στοιχεία: την αυτό-καλοσύνη έναντι της αυτοκριτικής, την οικουμενικότητα έναντι της απομόνωσης του εαυτού και την ενσυνειδητότητα έναντι της υπέρ-ταύτισης. Από την άλλη, ως ψυχική ανθεκτικότητα ορίζεται η θετική προσαρμογή στις εκάστοτε αντιξοότητες ή τραυματικές εμπειρίες και η δυνατότητα ανάκαμψης από αυτές χωρίς την αποδιοργάνωση της ψυχικής ή/ και σωματικής υγείας. Ο πρωταρχικός στόχος της παρούσας έρευνας είναι η διερεύνηση πιθανών συσχετίσεων μεταξύ της συμπτωματολογίας άγχους και κατάθλιψης σε σχέση με την αυτοσυμπόνια και την ψυχική ανθεκτικότητα σε άτομα που παρουσιάζουν εξάρτηση από το αλκοόλ ή τις ουσίες, η σύγκριση τους με άτομα που είναι σε διαδικασία απεξάρτησης (αποχής) από το αλκοόλ ή τις ουσίες, αλλά και η σύγκριση του κλινικού δείγματος με τον γενικό πληθυσμό. Η έρευνα διεξήχθη στο πρόγραμμα «Αθηνά» του Αιγινητείου Ψυχιατρικού Νοσοκομείου και του ΟΚΑΝΑ, όπως και σε φορείς του ΚΕΘΕΑ. Για τις ανάγκες της έρευνας συμμετείχαν 80 άτομα εκ των οποίων 40 παρουσίαζαν εξάρτηση από το αλκοόλ ή τις ουσίες (ενεργοί χρήστες) και 40 ήταν σε αποχή από τις εξαρτώμενες ουσίες, όπως επίσης και 80 άτομα γενικού πληθυσμού με προϋπόθεση να μην παρουσιάζουν προβλήματα εξάρτησης. Για τη συλλογή των δεδομένων έγινε χορήγηση ερωτηματολογίων τα οποία περιλάμβαναν την κλίμακα μέτρησης της αυτοσυμπόνιας (SCS), την κλίμακα μέτρησης της ψυχικής ανθεκτικότητας των Connor-Davidson (CD- RISC) και την κλίμακα Νοσοκομειακής μέτρησης άγχους και κατάθλιψης (HADS). Τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστική σημαντικότητα ως προς τις διαφορές της αυτοσυμπόνιας και των συνθετικών της στοιχείων, της ψυχικής ανθεκτικότητας και των συνθετικών της στοιχείων, πλην της πνευματικότητας, του άγχους και της κατάθλιψης ανάμεσα στους χρήστες και στους μη χρήστες αλκοόλ ή ουσιών. Επίσης, στατιστικώς σημαντικές ήταν και οι διαφορές των ενεργών χρηστών με τον γενικό πληθυσμό, με τους πρώτους να εμφανίζουν χαμηλότερα επίπεδα αυτοσυμπόνιας και ψυχικής ανθεκτικότητας και υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Από την άλλη, ως προς τις διαφορές ανάμεσα στα άτομα που ήταν σε αποχή από το αλκοόλ ή τις ουσίες και τον γενικό πληθυσμό, βρέθηκε στατιστική σημαντικότητα για την αυτοσυμπόνια με μεγαλύτερα επίπεδα για τους απεξαρτημένους και για την κατάθλιψη με χαμηλότερα επίπεδα των ίδιων συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό, ενώ δεν παρουσίασαν διαφορές ως προς το άγχος και την ψυχική ανθεκτικότητα. Τέλος, βρέθηκε θετική συσχέτιση μεταξύ αυτοσυμπόνιας και ψυχικής ανθεκτικότητας, όπως και αρνητική συσχέτιση μεταξύ αυτών με το άγχος και την κατάθλιψη τόσο στα άτομα που παρουσίαζαν εξάρτηση, όσο και σε εκείνα που ήταν σε αποχή από το αλκοόλ ή τις ουσίες.
Λέξεις-κλειδιά:
Εξάρτηση, άγχος, κατάθλιψη, αυτοσυμπόνια, ψυχική ανθεκτικότητα
