Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
ΒΙΡΒΙΔΑΚΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ - ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ- ΤΜΗΜΑ Ι.Φ.Ε. ΕΚΠΑ,
ΚΙΝΤΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ - ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ- ΤΜΗΜΑ Ι.Φ.Ε. ΕΚΠΑ,
ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΜΙΧΑΛΗΣ- Ε.ΔΙ.Π -ΤΜΗΜΑ Ι.Φ.Ε. ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία, διερευνά την ανορθολογικότητα που μπορεί να χαρακτηρίζει
την πεποίθηση, την επιθυμία, αλλά και την πράξη, εστιάζοντας στον τρόπο με τον
οποίον αυτή συλλαμβάνεται στη φιλοσοφία της ψυχανάλυσης. Ένα ζήτημα που
κατά κοινή ομολογία, συνυφαίνεται με τον σύγχρονο προβληματισμό περί της
έννοιας του προσώπου, έτσι όπως τίθεται στη φιλοσοφία του νου και ο οποίος
αφορά πρωτίστως, το οντολογικό καθεστώς των νοητικών φαινομένων.
Στην εργασία σκιαγραφούνται οι σχετικές προσεγγίσεις για αυτά τα δυσερμήνευτα
φαινόμενα που εμφανίζει η ανθρώπινη συμπεριφορά, σε δύο διακριτές εκδοχές. Η
μία υιοθετεί την οπτική του τρίτου προσώπου, η οποία συνδέεται άμεσα με τον
υλισμό ή τον φυσικαλισμό στο πλαίσιο μιας λειτουργιστικής εξήγησης για τη
συνείδηση. Η άλλη δίνει έμφαση στην αποβλεπτικότητα του νοητικού στοιχείου, το
περιεχόμενο του οποίου διαρθρώνεται εννοιολογικά.
Η εργασία εστιάζεται κατά κύριο λόγο στη δεύτερη θεώρηση, και ιδιαίτερα στις
απόψεις των Gardner, Hopkins και Wollheim, που προτείνουν να αντιμετωπίσουμε
τον μη έλλογο χαρακτήρα του πράττειν μας, υιοθετώντας τις εκλεπτυσμένες
ερμηνείες που μας παρέχει η ψυχανάλυση, την οποία εκλαμβάνουν ως επέκταση
της δημώδους ψυχολογίας. Σε αντίθεση με φιλοσόφους όπως οι Pears και Davidson,
οι οποίοι για να επιλύσουν το πρόβλημα της ανορθολογικότητας εισηγούνται τη
θεωρία των υποσυστημάτων (μια εκδοχή ενός λειτουργισμού των ανθρωπίσκων)
ερμηνεύουν τα ψυχικά συστήματα – το αυτό, το εγώ και το υπερεγώ – ως
φαντασιωσικά εσωτερικευμένα αντικείμενα. Το οντολογικό status αυτών των
αντικειμένων είναι μεν ασαφές, όμως δεν αντιστοιχούν σε αυτόνομα πρόσωπα στο
εσωτερικό του ατόμου, αλλά απλώς σε νοητικές δομές. Μπορούν λοιπόν να
εξηγηθούν με τρόπο ώστε να διατηρείται η ενότητα του προσώπου.
Το φιλοσοφικό ενδιαφέρον αυτής της θέσης έγκειται στο ότι δεν εξομοιώνει τις
ψυχαναλυτικές ερμηνείες με τις εξηγήσεις των φυσικών επιστημών, επειδή είναι
πολύ ευμετάβλητες. Ως αντίλογο στο επιχείρημα ότι η ψυχανάλυση μπορεί να
αναχθεί στην ψυχολογία ως επιστημονική θεωρία, τοποθετεί τη συζήτηση στο
επίπεδο της προθετικής και κατά τούτο δημώδους ψυχολογίας. Έτσι απορρίπτει μια
υλιστική θεώρηση του νου σύμφωνα με την οποία σχεδόν όλες οι ανορθόλογες
συμπεριφορές έχουν σωματικά αίτια. Εάν μια τέτοια υλιστική θεώρηση ήταν ορθή,
η εξάλειψη της ψυχολογίας του κοινού νου μέσω της αναγωγής της στην
επιστημονική ψυχολογία θα σήμαινε και εξάλειψη της ψυχανάλυσης. Ωστόσο, δεν
φαίνεται ότι μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο στο μέλλον, καθώς δεν διαθέτουμε μια
«ορθή» ψυχολογική θεωρία ικανή να αναγνωρίζει αλήθειες οι οποίες μπορούν να
αποδειχθούν με βεβαιότητα μέσω εμπειρικών ελέγχων.
