Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μαρίνα Οικονόμου, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Κωνσταντίνος Κοντοάγγελος, Ψυχίατρος, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ευγενία Τριανταφύλλου, Κοινωνιολόγος, Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να εξετάσει την επικράτηση της επαγγελματικής εξουθένωσης σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας και να διερευνήσει πιθανές συσχετίσεις των παραγόντων της ενσυναίσθησης, των ψυχολογικών δεξιοτήτων και του κοινωνικού κεφαλαίου με την επαγγελματική εξουθένωση. Επιπροσθέτως, επιχειρείται η πιθανή διερεύνηση συσχέτισης παραγόντων, όπως τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά και τα στοιχεία της επαγγελματικής κατάστασης των εργαζομένων, με την ανάπτυξη και εκδήλωση του φαινομένου της εργασιακής εξουθένωσης.
Η επιστημονική συμβολή της παρούσας μελέτης είναι η διερεύνηση των συσχετίσεων των ανωτέρω παραγόντων με την επαγγελματική εξουθένωση και η πρακτική χρησιμότητα των αποτελεσμάτων για επαγγελματίες ψυχικής υγείας που θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτοι στο εργασιακό στρες.
Το δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν εβδομήντα οκτώ (78) επαγγελματίες ψυχικής υγείας (ψυχίατροι, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, νοσηλευτές, εργοθεραπευτές /φροντιστές υγείας), οι οποίοι εργάζονται σε φορείς και δομές ψυχικής υγείας σε δημόσιο ή/και ιδιωτικό εργασιακό πλαίσιο. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας συμμετείχαν στην έρευνα, μέσω συμπλήρωσης ηλεκτρονικού ερωτηματολογίου, το οποίο κατασκευάστηκε μετά την εμφάνιση της νόσου COVID-19, λόγω αδυναμίας φυσικής παρουσίας και επαφών με φορείς και δομές. Οι, υπό μελέτη, μεταβλητές αξιολογήθηκαν από τα ακόλουθα ερευνητικά εργαλεία:
i. Κοινωνικο-δημογραφικά και επαγγελματικά χαρακτηριστικά,
ii. Ερωτηματολόγιο Επαγγελματικής Εξουθένωσης (Maslach Burnout Inventory, MBI, Maslach and Jackson, 1981),
iii. Ερωτηματολόγιο Ενσυναίσθησης (Interpersonal Reactivity Index, Mark Davis, 1980),
iv. Ερωτηματολόγιο Σύντομης Εκτίμησης των Τρόπων Αντιμετώπισης Ψυχολογικών Δεξιοτήτων (Coping Oriented to Problems Experienced, COPE-Brief, Carver et al. 1997),
v. Ερωτηματολόγιο Κοινωνικού Κεφαλαίου,
vi. Δείκτης Προσωπικής Οικονομικής Δυσχέρειας (Index of Personal Economic Distress, Madianos et al. 2011).
Συνοπτικά, το δείγμα μας εμφανίζει μέτρια προς οριακά υψηλή επαγγελματική εξουθένωση ως προς τη διάσταση της συναισθηματικής εξάντλησης, υψηλή τιμή επαγγελματικής εξουθένωσης ως προς τη διάσταση της αποπροσωποποίησης και μέτρια εξουθένωση ως προς τη διάσταση της προσωπικής επίτευξης. Αναφορικά με την ενσυναίσθηση, παρατηρήθηκε πως η συναισθηματική εξάντληση συσχετίζεται θετικά μόνο με το προσωπικό άγχος. Η προσωπική επίτευξη συσχετίζεται θετικά με όλες τις διαστάσεις της ενσυναίσθησης, φαντασιακή ενσυναίσθηση, θυμική ενσυναίσθηση, γνωσιακή ενσυναίσθηση και αρνητικά με το προσωπικό άγχος. Τέλος, η αποπροσωποποίηση συσχετίζεται αρνητικά με τις διάσταση της θυμικής ενσυναίσθησης και της γνωσιακής ενσυναίσθησης και θετικά με το προσωπικό άγχος. Εντοπίζονται στατιστικά σημαντικές διαφορές των ημερών αναρρωτικής άδειας με τις διαστάσεις της συναισθηματικής εξάντλησης και της αποπροσωποποίησης, της οικογενειακής κατάστασης με τη διάσταση της προσωπικής επίτευξης και των ωρών εργασίας και ηλικίας με τη διάσταση της αποπροσωποποίησης.
Αναφορικά με τις ψυχολογικές δεξιότητες, η συναισθηματική εξάντληση και η αποπροσωποποίηση συσχετίζονται θετικά μόνο με τη διάσταση της αποφυγής/διαφυγής, ενώ η προσωπική επίτευξη συσχετίζεται θετικά με τη διάσταση της θετικής προσέγγισης και της θρησκείας. Αναφορικά με το κοινωνικό κεφάλαιο, η διάσταση της κλίμακας κοινωνικής υποστήριξης συσχετίζεται αρνητικά με τη συναισθηματική εξάντληση και την αποπροσωποποίηση, ενώ η ίδια συσχετίζεται θετικά με την προσωπική επίτευξη. Επιπροσθέτως, παρατηρείται στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση μεταξύ της διαπροσωπικής εμπιστοσύνης και της προσωπικής επίτευξης, ενώ παρατηρείται αρνητική συσχέτιση μεταξύ του δείκτη προσωπικής οικονομικής δυσχέρειας και της προσωπικής επίτευξης.
Λέξεις-κλειδιά:
Επαγγελματική εξουθένωση, Επαγγελματίες ψυχικής υγείας, Ενσυναίσθηση, Ψυχολογικές δεξιότητες, Κοινωνικό κεφάλαιο
