Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Elly Ifantidou (Professor, Department of English Language and Literature, School of Philosophy, National and Kapodistrian University of Athens)
Tim Wharton (Principal Lecturer, Language and Linguistics, School of Humanities, University of Brighton)
Louis de Saussure (Professor, Linguistics, Department of communication and cognitive science, University of Neuchatel)
Περίληψη:
Η λεκτική ειρωνεία έχει απασχολήσει ανά τα χρόνια αρκετούς γλωσσολόγους, οι
οποίοι προσπάθησαν να αποκωδικοποιήσουν τη διαδικασία παραγωγής ενός
ειρωνικού σχολίου και να εξετάσουν το ύφος του ομιλητή, το οποίο συνοδεύει
τέτοιου είδους σχόλια. (Grice, 1967/1989; Sperber and Wilson 1981/2012; Kreuz and
Gluckberg, 1989; Clark and Gerrig, 1984; Kumon-Nakamura, Glucksberg and Brown,
1995; Walton, 1990). Ωστόσο, μέχρι σήμερα, γνωρίζουμε λίγα όσον αφορά τον
αποδέκτη και τη συναισθηματική κατάσταση στην οποία εμπίπτει όταν βρίσκεται
αντιμέτωπος με ειρωνικά σχόλια, ένα θέμα το οποίο πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω,
εφόσον η ειρωνεία παράγεται με κύριο μέλημα να προκαλέσει συναισθηματικές
αντιδράσεις (Leggitt and Gibbs, 2000). Η παρακάτω έρευνα αποσκοπεί στο
συσχετισμό μεταξύ διαφορετικών ειδών ειρωνείας (σαρκασμός, σάτιρα, υπερβολή,
ωραιοποίηση/υποβάθμιση, ρητορικές ερωτήσεις) και συγκεκριμένων
συναισθηματικών αντιδράσεων (χαρά, λύπη, ζεστασιά, φόβος, θυμός, άγχος,
απέχθεια, περιφρόνηση) καθώς επίσης στην ανακάλυψη ομοιοτήτων και διαφορών
όσον αφορά τον τρόπο που δύο διαφορετικές κουλτούρες αντιδρούν στα
προαναφερθέντα είδη ειρωνείας. Με σκοπό την εύρεση απαντήσεων στις παραπάνω
ερωτήσεις, 16 Ισπανοί (Πανεπιστήμιο του Βικ, Βαρκελώνη) και 16 Έλληνες (Εθνικό
και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών) μεταπτυχιακοί φοιτητές κλήθηκαν να
συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο, στο οποίο αξιολόγησαν την εκτιμώμενη
συναισθηματική τους κατάσταση καθώς και την ένταση του συγκεκριμένου
συναισθήματος, αφού είχαν έρθει σε επαφή με διαφορετικά είδη ειρωνείας. Το
ερωτηματολόγιο που μοιράστηκε περιελάμβανε τρία διαφορετικά σενάρια που
καλύπτουν τρεις βασικές κοινωνικές συναλλαγές (εργασιακή/φιλική/ημί-επίσημη). Σε
κάθε σενάριο, ο ειρωνευόμενος έκανε πέντε διαφορετικά ειρωνικά σχόλια και οι
συμμετέχοντες στην έρευνα καλούνταν να αξιολογήσουν σε κάθε μία περίπτωση την
εκτιμώμενη συναισθηματική τους κατάσταση, καθώς επίσης και την ένταση του
συναισθήματος που βίωσαν. Ποσοτικές μέθοδοι χρησιμοποιήθηκαν για την ανάλυση
των δεδομένων, ενώ θεωρίες περί συναισθηματικής επικοινωνίας (Wharton and Strey,
2019) και μετάδοσης του συναισθήματος (Hatfield et al., 1994) συνέβαλαν στην
ερμηνεία των δεδομένων. Τα αποτελέσματα υπέδειξαν πως ο σαρκασμός, η υπερβολή
και οι ρητορικές ερωτήσεις, προκαλούν κατά κύριο λόγο αρνητικά συναισθήματαvii
στον ακροατή, ενώ η σάτιρα και η ωραιοποίηση/υποβάθμιση συνήθως φέρνουν στην
επιφάνεια θετικά συναισθήματα και στις δύο περιπτώσεις (Ισπανούς και Έλληνες
συμμετέχοντες). Αξιοσημείωτες διαφορές ωστόσο παρατηρήθηκαν στην ένταση των
συναισθημάτων, καθώς οι Έλληνες συμμετέχοντες απέδιδαν περισσότερη ένταση στις
συναλλαγές που περιελάμβαναν ειρωνικά σχόλια, ανεξαρτήτως του συγκεκριμένου
είδους ειρωνείας, με τη πιο εμφανή διαφορά (σε σχέση με το Ισπανικό σύνολο) να
αποτελούν οι κατά πολύ μεγαλύτερες εντάσεις που εμφανίζονταν κάθε φορά που οι
άνθρωποι βίωναν θυμό, ως αντίδραση στη λεκτική ειρωνεία. Επομένως, τα
αποτελέσματα φανερώνουν ότι υπάρχουν ομοιότητες καθώς και διαφορές όσον
αφορά το τρόπο αντιμετώπισης της λεκτικής ειρωνείας από τις δύο κουλτούρες.
Παρ’όλα αυτά, απαραίτητη κρίνεται περισσότερη έρευνα στο θέμα για να είναι
δυνατή η λήψη αξιόπιστων συμπερασμάτων.
Λέξεις-κλειδιά:
Λεκτική ειρωνεία, συναισθηματικές αντιδράσεις, συναισθηματική επικοινωνία, μετάδοση συναισθήματος, διαπολιτισμική έρευνα
