Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Σουλτάνα Σιαχανίδου, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Χρούσος, Ομότιμος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Χριστίνα Κανακά-Gantenbein, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ευαγγελία Χαρμανδάρη, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Φλώρα Μπακοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Εμμανουήλ Ζουμάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ελένη Παπανικολάου, Λέκτορας, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Υπολογίζεται ότι 11%, περίπου, των ζώντων νεογνών, παγκοσμίως, έχει γεννηθεί πρόωρα (<37 εβδομάδες κύησης). Αρκετές μελέτες έχουν δείξει τη δυσμενή επίδραση της προωρότητας στην καρδιαγγειακή υγεία, ωστόσο, δεν έχουν ακόμη αποσαφηνιστεί οι πιθανοί μηχανισμοί με τους οποίους η προωρότητα αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου, καθώς και η συσχέτιση της με την εμφάνιση ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας στη μετέπειτα ζωή. Τα ενδοθηλιακά μικροσωματίδια (EMPs) και τα ενδοθηλιακά προγονικά κύτταρα (EPCs) αποτελούν αξιόπιστο, πρώιμο δείκτη ενδοθηλιακής βλάβης. Τα κυκλοφορούντα EMPs είναι μικρού μεγέθους μεμβρανικά κυστίδια, τα οποία αποβάλλονται από τα ενδοθηλιακά κύτταρα, κατά την ενεργοποίηση, απόπτωση ή τραυματισμό τους. Τα κυκλοφορούντα EPCs προέρχονται από τον μυελό των οστών, πολλαπλασιάζονται και διαφοροποιούνται σε ώριμα ενδοθηλιακά κύτταρα, και διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην νεοαγγειογένεση και επιδιόρθωση του αγγειακού ενδοθηλίου. Τα κυκλοφορούντα EMPs και EPCs δεν έχουν μελετηθεί, έως τώρα, σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας γεννημένα πρόωρα.
Σκοπός: Σκοπός της μελέτης είναι η μέτρηση των EMPs και EPCs σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας γεννημένα πρόωρα και η διερεύνηση πιθανής συσχέτισής τους με δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου και παραμέτρους ενδοθηλιακής δυσλειτουργίας.
Υλικό και Μέθοδοι: Πρόκειται για συγχρονική μελέτη, όπου μελετήθηκαν 136 παιδιά προεφηβικής ηλικίας, από τα οποία τα 63 ήταν γεννημένα πρόωρα και τα 73 ήταν γεννημένα ύστερα από τελειόμηνη κύηση, ως μάρτυρες. Τα κυκλοφορούντα CD62E(+), CD144(+) και CD31(+)/CD42b(-) EMPs, καθώς και τα κυκλοφορούντα CD34(+)/VEGFR-2(+)/CD45(-) και CD34(+)/VEGFR-2(+)/CD45dim EPCs προσδιορίσθηκαν με κυτταρομετρία ροής και έγινε σύγκριση αυτών μεταξύ προώρων και τελειομήνων. Καταγράφηκαν τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά, όπως ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ), ο λόγος περιμέτρου μέσης προς ισχίων (WHR) και η περίμετρος τραχήλου, η συστολική (ΣΑΠ) και η διαστολική (ΔΑΠ) αρτηριακή πίεση, αιματολογικές και βιοχημικές παράμετροι, όπως γενική αίματος, γλυκόζη, ινσουλίνη, HOMA-IR και λιπίδια ορού, καθώς και αιμοστατικοί/ινωδολυτικοί παράμετροι, όπως ινωδογόνο, vWFAg, παράγοντες VIII και IX, πρωτεΐνες C και S, πλασμινογόνο, και PAI-1. Μελετήθηκε, επίσης, η αδρή λειτουργικότητα των αιμοπεταλίων μέσω του χρόνου σύγκλεισης με τη χρήση κολλαγόνου/επινεφρίνης από αναλυτή λειτουργικότητας αιμοπεταλίων PFA-100. Επιπροσθέτως, πραγματοποιήθηκε υπερηχογραφική μέτρηση του πάχους έσω-μέσου χιτώνα των κοινών καρωτίδων (cIMT) και κοιλιακής αορτής (aIMT), υπερηχογραφική μέτρηση της ενδοθηλιο-εξαρτώμενης αγγειοδιαστολής (FMD) της βραχιονίου αρτηρίας, καθώς και υπερηχογράφημα καρδιάς.
Αποτελέσματα: Τα κυκλοφορούντα CD62E(+), CD144(+) και CD31(+)/CD42b(-) EMPs, καθώς και τα κυκλοφορούντα CD34(+)/VEGFR-2(+)/CD45(-) και CD34(+)/VEGFR-2(+)/CD45dim EPCs βρέθηκαν υψηλότερα στα πρόωρα συγκριτικά με τα τελειόμηνα (p=0.01, p<0.001, p<0.001, p<0.001 και p<0.001, αντίστοιχα). H προεκλαμψία της μητέρας κατά την κύηση βρέθηκε ότι σχετίζεται με αυξημένα CD62E(+) και CD144(+) EMPs στον συνολικό πληθυσμό της μελέτης, καθώς και με αυξημένα CD144(+) EMPs στον πληθυσμό των προώρων. Ο ΣΔ κύησης συσχετίσθηκε με σημαντικά χαμηλότερα CD34(+)/VEGFR-2(+)/CD45(-) και CD34(+)/VEGFR-2(+)/CD45dim EPCs τόσο στον συνολικό πληθυσμό της μελέτης, όσο και στον πληθυσμό των προώρων. Επιπροσθέτως, διαπιστώθηκε ότι η προωρότητα σχετίζεται με μεγαλύτερη περίμετρο μέσης, μεγαλύτερο λόγο περιμέτρου μέσης προς ισχίων και περίμετρο τραχήλου, υψηλότερα επίπεδα συστολικής και διαστολικής αρτηριακής πίεσης, υψηλότερα επίπεδα ουρικού οξέος, χαμηλότερα επίπεδα πρωτεΐνης S, υψηλότερα επίπεδα PAI-1 και παρατεταμένο χρόνο σύγκλεισης αιμοπεταλίων, όπως μετρήθηκε με αναλυτή PFA-100. Τα παιδιά προεφηβικής ηλικίας που γεννήθηκαν πρόωρα είχαν, επίσης, μεγαλύτερο cIMT και aIMT, χαμηλότερη μέγιστη ταχύτητα ροής της βραχιονίου αρτηρίας κατά τη φάση της υπεραιμίας, και υψηλότερες τιμές μέσης πίεσης και ταχύτητας στην πνευμονική αρτηρία συγκριτικά με τα τελειόμηνα. Τα κυκλοφορούντα EMPs και EPCs συσχετίσθηκαν ανεξάρτητα με δείκτες καρδιαγγειακού κινδύνου και αιμοστατικές/ινωδολυτικές παραμέτρους τόσο στον συνολικό πληθυσμό της μελέτης, όσο και στον πληθυσμό των προώρων. Ο πρόωρος τοκετός αναγνωρίσθηκε ως ανεξάρτητος καθοριστής όλων των υποπληθυσμών των EMPs και EPCs που μελετήθηκαν.
Συμπεράσματα: Τα κυκλοφορούντα CD62E(+), CD144(+) και CD31(+)/CD42b(-) ενδοθηλιακά μικροσωματίδια (EMPs), και τα κυκλοφορούντα CD34(+)/VEGFR-2(+)/CD45(-) και CD34(+)/VEGFR-2(+)/CD45dim ενδοθηλιακά προγονικά κύτταρα (EPCs) είναι υψηλότερα σε παιδιά προεφηβικής ηλικίας γεννημένα πρόωρα συγκριτικά με τα τελειόμηνα, υποδηλώνοντας πιθανή συσχέτιση της προωρότητας με ενδοθηλιακή δυσλειτουργία. Η προεκλαμψία της μητέρας κατά την κύηση σχετίζεται με αύξηση των EMPs και ο ΣΔ κύησης σχετίζεται με μείωση των EPCs. Περαιτέρω μελέτη απαιτείται για την ανάδειξη των EMPs και EPCs ως συμπληρωματικών δεικτών μη επεμβατικής αξιολόγησης της λειτουργίας του ενδοθηλίου και έγκαιρης ανίχνευσης των προώρων υψηλού κινδύνου.
