Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ευστράτιος Κελεπερτζής, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Στην παρούσα εργασία ερευνήθηκε η πηγή προέλευσης της μόλυνσης
ορισμένων μετάλλων στα ελληνικά εδάφη κάποιων περιοχών μέσω του
συντελεστή εμπλουτισμού (EF). Συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας τις
συγκεντρώσεις των στοιχείων Cu, Pb, Zn, Mn, Ni, Cr, αλλά και των Fe, Al από
τα δείγματα που συλλέχθηκαν από τις εξής 6 ελληνικές πόλεις: Αθήνα, Άργος,
Βόλος, Γρεβενά, Θήβα, Νεμέα, επιτεύχθηκε ο υπολογισμός του συντελεστή
εμπλουτισμού. Απώτερος σκοπός ήταν η διάκριση των ανθρώπινων και των
φυσικών πηγών προέλευσης της μόλυνσης των ιχνοστοιχείων στα εδάφη
αυτών των 6 πόλεων. Οι συγκεντρώσεις των χημικών στοιχείων συλλέχθηκαν
από έρευνες που έχουν προηγηθεί στην εκάστοτε περιοχή και ως υπόβαθρο
στον τύπο του συντελεστή εμπλουτισμού τοποθετήθηκαν δύο διαφορετικές
ομάδες συγκεντρώσεων, δηλαδή ο EF υπολογίστηκε με δύο διαφορετικές
μεθοδολογίες. Στην πρώτη περίπτωση, τοποθετήθηκαν ως υπόβαθρο οι
συγκεντρώσεις των στοιχείων που έχουν υπολογιστεί στον ανώτερο
ηπειρωτικό φλοιό της Γης (Earth’s Upper Crust) και στη δεύτερη περίπτωση
τοποθετήθηκαν οι διάμεσες τιμές συγκέντρωσης των στοιχείων που έχουν
υπολογιστεί από την έρευνα GEMAS στα ελληνικά εδάφη. Στην έρευνα
GEMAS συμμετείχαν 34 Ευρωπαϊκές χώρες, από τις οποίες επιστήμονες
συνέλλεξαν δείγματα από πεδινά (Gr) και καλλιεργημένα εδάφη (Ap) με
στόχο τη γεωλογική χαρτογράφηση των περιοχών. Τα διαγράμματα των EF
από τη μέθοδο GEMAS δίνουν ασφαλή αποτελέσματα για τις αστικές και τις
αγροτικές περιοχές, ενώ τα διαγράμματα των EF που υπολογίστηκαν βάσει
της σύστασης του ανώτερου ηπειρωτικού φλοιού δίνουν εσφαλμένα και
πλαστά αποτελέσματα και σε λίγες περιπτώσεις είναι ξεκάθαρα. Επίσης, τα
διαγράμματα με στοιχείο αναφοράς τον Fe δίνουν πιο ασφαλή αποτελέσματα
στις περισσότερες περιπτώσεις, συγκριτικά με αυτά που έχουν ως στοιχείο
αναφοράς το Al στην εφαρμογή και των δύο μεθοδολογιών (Earth’s Upper
Crust & GEMAS). Αποδεικνύεται ότι η μέθοδος του συντελεστή εμπλουτισμού
μπορεί να χρησιμοποιηθεί επιτυχώς σε εδάφη που δεν παίζει κύριο ρόλο η
γεωλογία, αλλά σημαντική επιρροή διαδραματίζουν οι ανθρώπινες
δραστηριότητες (αστικοποίηση, βιομηχανίες, καλλιέργειες). Ωστόσο, στα
εδάφη, όπου η γεωλογία έχει σημαντική παρουσία και ιδιαίτερα τα
υπερβασικά πετρώματα, οι τιμές του EF για Cr, Mn, Ni προκύπτουν σε πολλές
περιπτώσεις μεγαλύτεροι της τιμής του 2, το οποίο αποτελεί όριο διάκρισης
των φυσικών (<2) από τους ανθρώπινους παράγοντες (>2), οπότε μας δίνεται
η εντύπωση πως η πηγή προέλευσης των δυνητικών τοξικών στοιχείων
οφείλεται στον ανθρώπινο παράγοντα, ενώ οφείλεται σχεδόν καθαρά στο
γεωλογικό παράγοντα, δηλαδή στα πετρώματα που εμφανίζονται στην
εκάστοτε περιοχή.
Λέξεις-κλειδιά:
Συντελεστής εμπλουτισμού, δυνητικά τοξικά στοιχεία, ρύπανση εδάφους, αστικά και αγροτικά εδάφη, οφιολιθικά πετρώματα.
