Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Αναπλ. Καθηγητής Ελευθέριος Πλάτων, ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Αναπλ. Καθηγητής Γεώργιος Βαβουρανάκης, ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Αναπλ. Καθηγητής Ιωάννης Παπαδάτος, ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Αναπλ. Καθηγητής Κωνσταντίνος Κοπανιάς, ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Αναπλ. Καθηγητής Βασίλης Πετράκης, ΕΚΠΑ, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Καθηγήτρια Ιφιγένεια Τουρναβίτου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας
Καθηγητής Διαμαντής Παναγιωτόπουλος, Πανεπιστήμιο Χαϊδελβέργης, Institut für Klassische Archäologie und Byzantinische Archäologie
Περίληψη:
Το ΥΜΙ κτηριακό συγκρότημα του Βαθυπέτρου Αρχανών στην περιοχή του όρους Γιούχτα είναι ένα από τα σημαντικότερα περιφερειακά κέντρα που χτίστηκαν κατά τη Νεοανακτορική περίοδο στην Κρήτη, στα οποία γίνεται αναφορά με τους συμβατικούς όρους «βίλα», «μέγαρο», «έπαυλη» ή «αγροικία». Η παρούσα διατριβή εξετάζει τη λειτουργία και τον ρόλο του σημαντικού αυτού συγκροτήματος, τη χρονολόγηση των λειτουργικών του φάσεων, όπως και πτυχές της οργάνωσής του, στο πλαίσιο των κοινωνικο-οικονομικών συνθηκών της νεοανακτορικής βορειοκεντρικής Κρήτης. Για την πραγματοποίηση του προαναφερθέντος στόχου εδραιώθηκε μία λεπτομερής κεραμική τεχνολογική τυπολογία, με τη συστηματική διερεύνηση, μέσω μακροσκοπικής και πετρογραφικής εξέτασης, και καταγραφή των κυριότερων τεχνολογικών χαρακτηριστικών επιλεγμένων αγγείων μικρού και μέσου μεγέθους (κυρίως προχυτικών αγγείων και κυπέλλων) με προέλευση τα στρώματα της τελικής χρήσης της Βόρειας και της Νότιας Πτέρυγας του συγκροτήματος. Με βάση την προτεινόμενη μεθοδολογική προσέγγιση, τεκμηριώθηκαν οι κύριες κεραμικές τεχνολογικές παραδόσεις στο συγκρότημα, οι οποίες χρονολογήθηκαν στο τέλος της ΥΜΙβ περιόδου, ενώ, παράλληλα, υποδείχθηκε η ύπαρξη κεραμικών εργαστηρίων της ίδιας περιόδου, μόνιμων ή προσωρινών (δηλαδή μετακινούμενων), στην περιοχή του Γιούχτα, τα οποία παρήγαν μη μαγειρική κεραμική διαφόρων μεγεθών. Τα παραπάνω στοιχεία, σε συνδυασμό με την εξέταση της χρήσης και της σημασίας των αγγείων, έδειξαν ότι το Βαθύπετρο, στην αρχική και κύρια λειτουργική φάση του, στο τέλος της ΥΜΙβ περιόδου, εκτός από βιοτεχνικό - εργαστηριακό, αποθηκευτικό, διοικητικό και οικιστικό κέντρο, υπήρξε ένα κέντρο συνάντησης ή συναλλαγών, το οποίο οργάνωνε - ή επέτρεπε να οργανώνονται - στον χώρο του ειδικές κοινωνικές περιστάσεις και συναθροίσεις που περιλάμβαναν συμποσιακά τελετουργικά δρώμενα κοσμικού χαρακτήρα με σημαντικό αριθμό συμμετεχόντων. Η διοίκηση του Βαθυπέτρου είχε την οικονομική δυνατότητα διαχείρισης των αγαθών που καταναλώνονταν στα εν λόγω συμπόσια, προϊόντα τα οποία, δεν αποκλείεται, επιπλέον, να προσφέρονταν ως βοήθεια σε ενοίκους και περιοίκους τη δύσκολη αυτή περίοδο των φυσικών καταστροφών. Το παραπάνω στοιχείο, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι σε όλες τις προϊστορικές κοινωνίες η οικονομική εξουσία είχε αναπόσπαστα, εκτός από θρησκευτικό, και πολιτικό ρόλο, θα απέδιδε θρησκευτική και πολιτικο-οικονομική ισχύ στη διοίκηση του Βαθυπέτρου ή σε αυτούς που έλεγχαν το κτηριακό συγκρότημα. Τα δεδομένα δείχνουν, πως μετά την πιθανή καταστροφή από σεισμό ή σεισμούς στο τέλος της αρχικής φάσης, λίγο πριν το τέλος της ΥΜΙβ περιόδου, το συγκρότημα επαναλειτούργησε για σύντομο χρονικό διάστημα σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης, που περιλάμβαναν τη βασική προετοιμασία φαγητού και, ενδεχομένως, τελετουργικές δραστηριότητες, οι οποίες, όμως, δεν χαρακτηρίζονταν από την αίγλη και τον κοσμικό χαρακτήρα των προγενέστερων τελετουργικών συμποσίων.
Λέξεις-κλειδιά:
Κρήτη, Βαθύπετρο, Νεοανακτορική περίοδος, νεοανακτορικά περιφερειακά κέντρα, κεραμική τεχνολογία, κεραμική πετρογραφία, κεραμικά εργαστήρια, κοσμικά τελετουργικά συμπόσια, ΥΜΙβ καταστροφές, κοινωνική και οικονομική οργάνωση
