Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μαρίνα Σιακαντάρη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Πηνελόπη Κορκολοπούλου, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μαρία Αγγελοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Νικόλαος Καβαντζάς, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Φλώρα Κοντοπίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Τα πρωτοπαθή δερματικά λεμφώματα (cutaneous T-cell lymphoma, CTCL) έχουν πολύπλοκο μεταλλακτικό προφίλ, το οποίο απαρτίζεται πρωτίστως από μεταλλάξεις σε γονίδια που συμμετέχουν στην ενδοκυττάρια σηματοδότηση των λεμφοκυττάρων καθώς και ρυθμιστών του επιγονιδιώματος. Παρά την πληθώρα μοριακών δεδομένων στα CTCL από το 2011, μέχρι στιγμής παραμένει ασαφές ποια είναι η χρησιμότητα του μοριακού προφίλ στην κλινική αντιμετώπιση των CTCL. Κύριος στόχος της μελέτης αυτής ήταν η ανίχνευση μοριακών υποτύπων CTCL, εντός του πλήρους εύρους ιστολογιών CTCL, και η αξιολόγηση της διαγνωστικής και προγνωστικής τους αξίας. Δευτερεύον στόχος ήταν η συσχέτιση μοριακών υπογραφών με ανοσοφαινοτυπικά χαρακτηριστικά των νεοπλασματικών κυττάρων και του μιροπεριβάλλοντος των δερματικών βλαβών, εστιάζοντας στα ανοσοκατασταλτικά κύτταρα μυελικής προέλευσης (myeloid-derived suppressor cells, MDSC).
Μεθοδολογία: Πραγματοποιήσαμε στοχευμένη αλληλούχιση σε 585 γονίδια, τα οποία είναι συχνά μεταλλαγμένα σε συμπαγείς όγκους και αιματολογικές κακοήθειες (HemePACT, MSKCC) σε 77 δείγματα CTCL, στα οποία περιλαμβάνονταν βλάβες από πρώιμα στάδια Σπογγοειδούς Μυκητίασης (early Mycosis Fungoides, eMF), προχωρημένα στάδια Σπογγοειδούς Μυκητίασης/μεγαλοκυτταρικής μετατροπής, advanced Mycosis Fungoides/Large Cell Transformed MF, aMF/LCT), CD30+ λεμφοϋπερπλαστικές εξεργασίες (CD30+ Lymphoproliferative disorders, CD30+ LPD), γδCTCL και άλλα σπάνια CTCL. Στατιστική συσχέτιση με ιστολογικές και κλινικές παραμέτρους πραγματοποιήθηκε για τα μοριακά δεδομένα. Ανοσοφαινοτυπικές μελέτες συσχέτισης πραγματοποιήθηκαν στο δέρμα, αίμα και ορούς ασθενών. Συγκεκριμένα, αξιολογήσαμε την Th-πόλωση των νεοπλασματικών κυττάρων για τους 4 βασικούς Th-μεταγραφικούς παράγοντες μέσω ανοσοϊστοχημείας και κυτταρομετρίασ ροής, την κατάσταση Τ-μνήμης των νεοπλασματικών κυττάρων μέσω κυτταρομετρίας ροής, επίπεδα κυκλοφορούντων κυτταροκινών μέσω multiplex μεθοδολογίας Luminex για 25 κυτταροκίνες, και την παρουσία ιστικών και κυκλοφορούντων MDSC μέσω ανοσοϊστοχημείας και κυτταρομετρίασ ροής, αντίστοιχα.
Αποτελέσματα: Ανιχνεύσαμε γενετικές τροποποιήσεις σε 358 γονίδια. Οι βλάβες eMF παρουσίασαν τον χαμηλότερο αριθμό μεταλλάξεων, ενώ βλάβες aMF/LCTπαρουσίασαν τον υψηλότερο αριθμό μεταλλάξεων ανάμεσα σε όλους τους υποτύπους CTCL. Οι μεταβάσεις C>T αποτέλεσαν την κύρια υποκατάσταση. Οι βλάβες eMF ήταν μεταλλακτικά σιωπηρές στο ένα τρίτο των δειγμάτων, με μεταβάσεις C>T να επικρατούν σε βλάβες που είχαν λάβει τοπική θεραπεία, συγκριτικά με νεοδιαγνωσθείσες βλάβες.Μεταλακτικές υπογραφές UV ακτινοβολίας αντιπροσώπευαν το 34.8% των μεταλλακτικών εξεργασιών στα δείγματα CTCL. Παρόλη την μοριακή ετερογένεια ανάμεσα στα δείγματα, σε επίπεδο βιολογικών μονοπατιών, όλοι οι ιστολογικοί υπότυποι CTCL εμφάνιζαν μεταλλάξεις στο μονοπάτι ενδοκυττάριας σηματοδότησης GPCR/RTK/MAPK. Μόνο 4 γονίδια παρουσίαζαν επαναλαμβανόμενες μεταλλάξεις σε ποσοστό άνω του 10% των δειγμάτων: τα γονίδια CDKN2A/B, PCLO, FAT1 και TP53. Η ύπαρξη μεταλλάξεων έστω και σε ένα από αυτά τα γονίδια (μοριακή υπογραφή Β) συσχετιζόταν με ένα υπότυπο CTCL με υψηλό μεταλλακτικό φορτίο, επιθετικά παθολογοανατομικά χαρακτηριστικά, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής έκφρασης GATA3, και σημαντικά χειρότερη ολική επιβίωση, ανεξάρτητα από ηλικία, ιστολογικό τύπο και το ιστορικό προηγούμενων θεραπειών. Τα δείγματα, αξιολογήθηκαν επίσης για την παρουσία MDSC στους ιστούς και στο αίμα. Παρόλο που η παρουσία ουδετεροφιλικών MDSC g(ranulocytic-MDSC, G-MDSC) ήταν συχνότερη σε δερματικές βλάβες από μη-MF υλικό, G-MDSC ανιχνεύθηκαν σε υψηλά ποσοστά στο περιφερικό αίμα ασθενών με MF, τα οποία συσχετίζονταν με την ενεργότητα της νόσου. Η παρουσία ιστικών G-MDSC και τα υψηλά επίπεδα κυκλοφορούντων G-MDSC σχετίζονταν με πτωχή πρόγνωση σε ασθενείς με MF. Ανάλυση του μοριακού προφίλ βλαβών με G-MDSC ανέδειξε συσχέτιση με την παρουσία μεταλλάξεων στη μηχανή επιδιόρθωσης βλαβών του DNA.
Συμπεράσματα: Παρόλο που το μεταλλακτικό και ανοσολογικό προφίλ των CTCL είναι εξαιρετικά πολύπλοκο, η μοριακή υπογραφή Β, η πόλωση προς Th-2-like φαινοτύπους και η παρουσία G-MDSC, θα μπορούσαν να αποτελέσουν κλινικά χρήσιμους βιοδείκτες, στη διάγνωση και πρόγνωση ασθενών με CTCL, σε συνδυασμό με το υπάρχον σύστημα ταξινόμησης WHO-EORTC.
