Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μαρία Κούκου,Επίκουρη Καθηγήτρια, Αγροτικής Ανάπτυξης, Αγροδιατροφής και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Αντωνία Τέρπου,Επίκουρη Καθηγήτρια, Αγροτικής Ανάπτυξης, Αγροδιατροφής και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Νικόλαος Ορφανουδάκης, Καθηγητής, Αγροτικής Ανάπτυξης, Αγροδιατροφής και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Οι γεωγραφικές ενδείξεις προστατεύουν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας των παραγωγών, ενώ παράλληλα προσδίδουν αξία στα προϊόντα, προάγουν την οικονομία και προστατεύουν τόσο τους καταναλωτές όσο και το περιβάλλον. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα προϊόντα με γεωγραφική ένδειξη καθορίζονται βάσει κανονισμού, ενώ τα κράτη μέλη στηρίζονται σε αυτόν τον κανονισμό για να θεσπίσουν το δικό τους νομοθετικό πλαίσιο. Οι γεωγραφικές ενδείξεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση χρησιμοποιούνται για να επισημάνουν την προέλευση και τα χαρακτηριστικά των προϊόντων, τα οποία ανήκουν σε κάποια κατηγορία, σε κάθε μια εκ των οποίων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προσδώσει συγκεκριμένη σήμανση. Με την Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης (Π.Ο.Π.) επισημαίνονται τα προϊόντα, τα οποία συνδέονται με την τοποθεσία στην οποία παράγονται, με την Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (Π.Γ.Ε.) επισημαίνονται προϊόντα, που σχετίζονται με την τοποθεσία παραγωγής, με τρόπο, ώστε τα χαρακτηριστικά που τα διαφοροποιούν και οι ιδιότητές τους να οφείλουν την ύπαρξή τους στον τόπο παραγωγής, ενώ οι Γεωγραφικές Ενδείξεις Γ.Ε. αφορούν αλκοολούχα ποτά και αρωματισμένους οίνους.
Τα αγροδιατροφικά προϊόντα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. χαίρουν της ιδιαίτερης ποιότητας, την οποία διασφαλίζει ο έλεγχος κατά τη διάρκεια της κατοχύρωσής τους. Σε αυτό συμβάλλει η φυσική βιοποικιλότητα, ο παραδοσιακός τρόπος παραγωγής και η διατροφική αξία των προϊόντων, τα οποία αποτελούν χαρακτηριστικά που οφείλονται στις φυσικές και εδαφολογικές ιδιότητες, στο μικροκλίμα, στα μικροβιολογικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά ανάλογα με την περιοχή προέλευσης. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει το παραδοσιακό στοιχείο στα προϊόντα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε., καθώς η διαδικασία παραγωγής τους εμπεριέχει στοιχεία του πολιτισμού και των τοπικών κοινωνιών.
Παρόλα αυτά, το εμπόριο των προϊόντων Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. προσβάλλεται από τις απομιμήσεις των προϊόντων, οι οποίες καθιστούν τον ανταγωνισμό αθέμιτο. Πράγματι, υπάρχουν πολλές απομιμήσεις προϊόντων Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε., με τα προϊόντα αυτών να περιέχουν ορμόνες και χημικά πρόσθετα και η ποιότητά τους να είναι υποβαθμισμένη, αλλά προσελκύουν τον ανυποψίαστο καταναλωτή, λόγω της χαμηλής τιμής τους. Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου κατέχει η διαρκώς βελτιούμενη επαφή και συνεργασία των καταναλωτών με τους παραγωγούς αυτών των προϊόντων. Από μια πλευρά, οι καταναλωτές αναζητούν επιβεβαίωση ποιότητας για τα προϊόντα που αγοράζουν, ενώ από την άλλη οι παραγωγοί εξασφαλίζουν ότι οι καταναλωτές ενημερώνονται σωστά και δεν γίνονται θύματα παραπλάνησης.
Η ποιοτική σήμανση, με την οποία διακρίνονται τα προϊόντα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε., συνεισφέρει στην έγκυρη ενημέρωση του καταναλωτικού κοινού, ενώ παράλληλα διασφαλίζει το ίδιο το προϊόν από τυχόν απομιμήσεις και προστατεύει τον παραγωγό από τον αθέμιτο ανταγωνισμό. Ιδιαιτέρως για τους συλλόγους και τους συνεταιρισμούς παραγωγών, επισημαίνεται ότι με την ποιοτική σήμανση των προϊόντων τους με γεωγραφικές ενδείξεις, κατοχυρώνουν το προϊόν, ολόκληρη την παραγωγή, ενώ παράλληλα προστατεύεται το εμπόριο και η αγορά και προάγεται η βιωσιμότητα της τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης.
Τα τυροκομικά προϊόντα θεωρούνται τα πιο σημαντικά προϊόντα του γάλακτος και παρουσιάζουν σημαντική αύξηση κατά την τελευταία εικοσαετία. Η παρασκευή τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το γάλα που χρησιμοποιείται, την τοποθεσία από την οποία προέρχεται, καθώς επίσης με τον ιδιαίτερο τρόπο παρασκευής και τα χαρακτηριστικά της περιοχής. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα Π.Ο.Π. τυριά ανέρχονται σε τουλάχιστον 190, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα είναι τέταρτη αναφορικά με το πλήθος των επωνυμιών με 23 Π.Ο.Π. τυριά.
Η αυξανόμενη σημασία που δίνεται τις τελευταίες δεκαετίες στα τυροκομικά προϊόντα συγκεκριμένης γεωγραφικής ένδειξης, αποτέλεσε το έναυσμα για την παρούσα εργασία. Στόχος είναι να επισημανθούν τα οφέλη από τις γεωγραφικές ενδείξεις των τυροκομικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στη συνέχεια, αφού κατηγοριοποιηθούν τα τυριά να αναδειχθούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους και να συγκριθούν τα τυριά που ανήκουν στην ίδια κατηγορία και παράγονται από το αυτό είδος γάλακτος. Με αυτό τον τρόπο θα αναδειχθεί τόσο το γάλα που επιλέγεται, καθώς επίσης και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους που οφείλονται στην προέλευσή τους.
Στην παρούσα εργασία υιοθετείται η ταξινόμηση των τυριών σε τέσσερις κατηγορίες με κριτήριο τη δομή και τη συνεκτικότητα τους (πολύ σκληρά τυριά, σκληρά τυριά, ημίσκληρα τυριά και μαλακά τυριά ή ημιμαλακά ή αλειφόμενα τυριά). Για τις τέσσερις αυτές κατηγορίες τυροκομικών προϊόντων επιλέχθηκαν 62 συνολικά τυριά, εκ των οποίων 50 είναι Π.Ο.Π. και τα υπόλοιπα 12 είναι Π.Γ.Ε. και για τα οποία επισημάνθηκαν οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά τους, προκειμένου να εξεταστούν και να συγκριθούν.
Στα εισαγωγικά κεφάλαια αναλύονται οι έννοιες των γεωγραφικών ενδείξεων και των διάφορων κατηγοριών τους, γίνεται εστίαση στις προστατευόμενες ονομασίες προέλευσης (Π.Ο.Π.) και στις προστατευόμενες γεωγραφικές ενδείξεις (Π.Γ.Ε.) στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναδεικνύοντας την ποιότητα και τη διαφοροποίηση των αγροδιατροφικών προϊόντων και περιγράφονται τα τυροκομικά προϊόντα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, γίνεται αναφορά στις διάφορες κατηγορίες των τυροκομικών προϊόντων, στις ιδιότητες του γάλακτος από το οποίο παρασκευάζονται, στα διάφορα στάδια παραγωγής και στα χαρακτηριστικά του τελικού προϊόντος.
Στη συνέχεια επιλέγονται τα Π.Ο.Π. και Π.Γ.Ε. τυροκομικά προϊόντα της Ελλάδας και ενδεικτικά τυροκομικά προϊόντα από κάθε τύπο (πολύ σκληρά, σκληρά, ημίσκληρα, μαλακά) των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προκειμένου να επιτευχθεί η σύγκριση με τα ελληνικά τυριά. Για αυτά τα τυριά δημιουργούνται πίνακες ανά κατηγορία, οι οποίοι περιλαμβάνουν πληροφορίες για διάφορα χαρακτηριστικά τους, όπως είναι το είδος της ένδειξης, η χώρα προέλευσης, το είδος του γάλακτος από το οποίο παρασκευάζονται, ο τρόπος και ο χρόνος πήξης και ωρίμανσης, τα πρόσθετα υλικά που μπορεί να χρησιμοποιούνται για την παρασκευή τους, πληροφορίες για το χρώμα, την υφή, το άρωμα, τη γεύση την ελάχιστη λιποπεριεκτικότητα επί συνόλου και τη μέγιστη επιτρεπτή υγρασία. Λαμβάνοντας αυτές τις πληροφορίες υπόψη, πραγματοποιείται συγκριτική αξιολόγηση των εν λόγω τυριών ανά κατηγορία, με σκοπό να επισημανθούν οι ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά για την κάθε κατηγορία, ώστε να επιτευχθεί η σύγκριση μεταξύ των τυριών της κατηγορίας, καθώς επίσης και να συγκριθούν τα ελληνικά τυριά με τα αντίστοιχα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Λέξεις κλειδιά: Γεωγραφικές Ενδείξεις, Π.Ο.Π., Π.Γ.Ε., αγροδιατροφικά προϊόντα, τυροκομικά προϊόντα, Ευρωπαϊκή Ένωση
