Περίληψη:
Η διπλωματική εργασία αυτή αφορά σε γεωχημική ανάλυση αστικών δειγμάτων
εδάφους που συλλέχθηκαν από την ευρύτερη περιοχή του Δήμου Κερατσινίου-
Δραπετσώνας. Ειδικότερα συλλέχθηκαν δείγματα με στόχο τον υπολογισμό
συγκεντρώσεων δυνητικά τοξικών στοιχείων στα εδάφη της περιοχής (As, Cd, Cu, Hg,
Ni, Cr, Co, Pb, Mn, Zn, Fe και Sb). Η επιλογή της περιοχής μελέτης στηρίζεται στην
εκτεταμένη ρύπανση που παρουσιάζει, ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης
δραστηριότητας που αναπτύχθηκε τα τελευταία χρόνια.
Συνολικά συλλέχθηκαν 28 δείγματα επιφανειακού εδάφους, εκ των οποίων τα 25 είναι
από την περιοχή μελέτης (σε απόσταση 600m μεταξύ τους) και τα άλλα 3 είναι από το
Βιομηχανικό Πάρκο του Σχιστού. Τα δείγματα στο Σχιστό συλλέχθηκαν προκειμένου
να γίνει συμπληρωματική έρευνα στην ευρύτερη περιοχή, διότι η περιοχή μελέτης
θεωρήθηκε ότι επηρεάζεται από την βιομηχανική δραστηριότητα.
Πρώτα βήματα επεξεργασίας των δειγμάτων ήταν η ξήρανσή τους, η αποσβόλωση και
το κοσκίνισμά τους. Στην συνέχεια, εφαρμόστηκε η μέθοδος εκχύλισης με βασιλικό
νερό (Aqua Regia), με την οποία τα μέταλλα προσβάλλονται σχηματίζοντας ευδιάλυτα
χλωριούχα άλατα. Μαζί με τα δείγματα αυτά, υπήρξαν συμπληρωματικά διπλά, τυφλά
(blank) και CRM δείγματα (2711a και 2709a), στα οποία επίσης εφαρμόστηκε η ίδια
διαδικασία. Τα προαναφερόμενα επεξεργασμένα δείγματα αναλύθηκαν στη συνέχεια
στο εργαστήριο μέσω της χρήσης Φασματόμετρου ατομικής εκπομπής ICP-AES. H εν
λόγω μέθοδος φασματοσκοπικής ανάλυσης χρησιμοποιεί το φάσμα εκπομπής
διεγερμένων ατόμων για την ποσοτικοποίηση συγκεντρώσεων χημικών στοιχείων σε
διαλύματα.
Τα βασικά συμπεράσματα της δειγματοληψίας και της εργαστηριακής ανάλυσης η
οποία διεξήχθη χωρίς σημαντικά σφάλματα, καταδεικνύουν τον μεγάλο βαθμό στον
οποίο ο άνθρωπος έχει συμβάλλει στη ρύπανση του αστικού εδάφους της ευρύτερης
περιοχής σε τοξικά στοιχεία. Οι παρεμβάσεις είναι κυρίως σημειακές με αποτέλεσμα να παρατηρούνται μεγάλες αποκλίσεις στις τιμές των συγκεντρώσεων ανά στοιχείο και
ανά θέση.
Ειδικότερα πολύ μεγάλες τιμές συγκεντρώσεων δυνητικά τοξικών στοιχείων
παρατηρούνται κοντά στον λιμάνι του Πειραιά, στην περιοχή της τσιμεντοβιομηχανίας
«ΗΡΑΚΛΗΣ» και στον Πολυχώρο Λιπασμάτων. Σε κεντρικούς δρόμους της περιοχής
αλλά και σε στενά οι συγκεντρώσεις είναι μικρότερες. Σε περιοχές με εκπαιδευτικές
εγκαταστάσεις (Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Σχολεία) επικρατούν αξιοσημείωτες
συγκεντρώσεις Mn (686 mg/kg), Ni (931 mg/kg), Cr (1406 mg/kg), Co (15,3 mg/kg) και
Fe (21111 mg/kg). Η μελέτη των δειγμάτων παρακείμενων σε δρόμους δείχνει έντονες
συγκεντρώσεις Cr (1406 mg/kg), Fe (21111 mg/kg), Mn (686 mg/kg) και Sb (9,03
mg/kg). Σε δείγμα που συλλέχθηκε από τον κεντρικό δρόμο της λεωφόρου Γρηγορίου
Λαμπράκη συναντήθηκε η μέγιστη τιμή Hg (0,55 mg/kg). Τα δείγματα που
συλλέχθηκαν από κήπους υποδεικνύουν ότι τα εδάφη είναι λιγότερο επηρεασμένα από
δυνητικά τοξικά στοιχεία, με κύριες συγκεντρώσεις να είναι του As (35 mg/kg) και του
Co (15,3 mg/kg).
Τέλος, η παραγοντική ανάλυση καθορίζει την προέλευση των στοιχείων με τιμές
φορτίου μεγαλύτερες του 0,6 και μικρότερες του -0,6. Ο πρώτος παράγοντας
αντιπροσωπεύει στοιχεία ανθρωπογενούς προέλευσης (Cd, Cu, Cr, Pb, Zn, Sb), ενώ
ο δεύτερος περιλαμβάνει γεωγενή στοιχεία (As, Ni, Cr, Co, Mn, Fe). Το Cr έχει διπλή
προέλευση (ανθρωπογενή και γεωγενή), ενώ ο Hg αποκλείστηκε από την ανάλυση.
Ακολούθησε η ανάλυση σε συστάδες και δημιουργήθηκαν δύο ομάδες δειγμάτων, η
μια αποτελείται από δείγματα από περιοχές με χαμηλή ανθρώπινη δραστηριότητα, ενώ
η άλλη δείγματα από περιοχές με έντονη κυκλοφορία και ανθρώπινη παρέμβαση.
Λέξεις-κλειδιά:
Κερατσίνι – Δραπετσώνα, Αστική Γεωχημεία, Μεταλ(λοειδή), γεωχημική ανάλυση, Aqua Regia, ICP-AES
