Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Καθηγήτρια ΕΚΠΑ Αικατερίνη Γαϊτανάκη (επιβλέπουσα), Ερευνήτρια Α' Ε.Ι.Π. Ευδοκία Καραγκούνη (επιβλέπουσα)
Περίληψη:
Μολύνσεις που οφείλονται σε παράσιτα του γένους Leishmania, οδηγούν σε ένα
σύνολο παθολογικών καταστάσεων που περιγράφονται με τον όρο λεϊσμανίαση. Ένας
σημαντικός αριθμός ειδών του παρασίτου είναι παθογόνα για αρκετές κατηγορίες
θηλαστικών, συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, ενώ οι βασικές κλινικές
μορφές του νοσήματος είναι η δερματική, η βλεννογονοδερματική και η σπλαγχνική,
με την τελευταία να μπορεί να αποβεί θανατηφόρος. Τα είδη L. infantum και L.
donovani ανήκουν στην κατηγορία εκείνων που προκαλούν τη σπλαγχνική μορφή του
νοσήματος. Η γεωγραφική κατανομή της λεϊσμανίασης αφορά σε 98 ώρες παγκοσμίως
ενώ 350 εκατομμύρια άνθρωποι εντοπίζονται σε περιοχές υψηλού κινδύνου, με 12
εκατομμύρια αυτών να είναι μολυσμένοι. Τα παράσιτα της Leishmania είναι
μονοκύτταρης μορφής και περιλαμβάνουν διάφορα αναπτυξιακά στάδια και έναν κύκλο
ζωής που διαμορφώνεται μεταξύ δύο ειδών ξενιστών, τη φλεβοτόμο σκνίπα και το
θηλαστικό. Τα κύρια κύτταρα-στόχοι του παρασίτου στο θηλαστικό είναι τα
μακροφάγα και τα δενδριτικά κύτταρα της πρώτης γραμμής άμυνας του
ανοσοποιητικού συστήματος, ενώ η επιτυχής ανοσολογική απόκριση του ξενιστή
βασίζεται σε κυτταρομεσολαβητικές αντιδράσεις που ενεργοποιούνται μέσω
επίκτητων μηχανισμών, όπως η TH1 απόκριση. Μέχρι σήμερα, η θεραπεία του
νοσήματος βασίζεται κυρίως σε χημειοθεραπευτικούς παράγοντες ενώ η παρασκευή
ενός αποτελεσματικού και ασφαλούς εμβολίου αποτελεί επιτακτική ανάγκη με πολλές
ερευνητικές προσπάθειες να στρέφονται προς αυτήν την κατεύθυνση. Στην παρούσα
ερευνητική εργασία, μελετήθηκε η αντιγονικότητα του αμινοτελικού τμήματος του
μορίου elongation factor 2 (EF-2, LdeEF-2: 1-357 α.α) του παρασίτου L. infantum
και η γονιδιωματική έκφραση των κυτταρικών υποπληθυσμών του ξενιστή,
προκειμένου να διαπιστωθεί εάν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υποψήφιο μόριο για
την ανάπτυξη εμβολίου, με τη χρήση δενδριτικών κυττάρων ως οχήματα μεταφοράς
του αντιγόνου. Το σύνολο των μεθοδολογιών που αξιοποιήθηκαν περιλάμβανε την
καλλιέργεια μετασχηματισμένων βακτηρίων που εξέφραζαν το προαναφερθέν μόριο, τη
χρωματογραφία συγγένειας, την αξιοποίηση των ευαίσθητων ποντικών BALB/c ως
πειραματόζωα, την καλλιέργεια ευκαρυωτικών κυττάρων, την κυτταρομετρία ροής, τη
δοκιμασία της in vitro αντιγονοπαρουσίασης και την πραγματικού χρόνου ποσοτική
αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης με αντίστροφη μεταγραφή (qRT-PCR). Τα
αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την αντιγονικότητα του μορίου, ωστόσο η ανοσολογική
απόκριση των πειραματόζωων εμφανίστηκε ως μικτή TH1/TH2 με την αναλογία να
στρέφεται υπέρ της TH2 επίκτητης απόκρισης. Κατά συνέπεια διαπιστώθηκε ότι το
συγκεκριμένο τμήμα του μορίου δεν ενδείκνυται ως προς την αξιοποίησή του ως
εμβόλιο. Παρά ταύτα, η συγκεκριμένη ερευνητική προσπάθεια μπορεί να αποτελέσει
εφαλτήριο για την περαιτέρω διερεύνηση των κατάλληλων αντιγονικών επιτόπων επί
του συγκεκριμένου μορίου, οι οποίοι οδηγούν στην επιθυμητή ανοσολογική
απόκριση, τόσο με την αξιοποίηση in silico όσο και με την αξιοποίηση in vivo
και in vitro προσεγγίσεων, σε συνδυασμό με μελέτες που αφορούν σε άλλα μόρια
του παρασίτου, έτσι ώστε να σχεδιαστεί το πλέον αποτελεσματικό εμβόλιο για την
αντιμετώπιση του νοσήματος.
Η παρούσα ερευνητική εργασία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του διατμηματικού
μεταπτυχιακού προγράμματος ειδίκευσης με τίτλο: Κλινική Βιοχημεία και Μοριακή
Διαγνωστική του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ η εκπόνησή
της έλαβε χώρα στο Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ στο πλαίσιο του ερευνητικού
προγράμματος ΚΡΗΠΙΣ.
Λέξεις-κλειδιά:
Αντιγονικότητα, Παράσιτο, Γονιωματική, Λεϊσμανίαση, Σπλαγχνική
