Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μαριάννα Χ. Αντωνέλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Τα ερυθροκύτταρα αντιπροσωπεύουν το συχνότερo μεταγγιζόμενο συστατικό του αίματος με αποτέλεσμα πολλές ζωές να επηρεάζονται από την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των μεταγγίσεων. Ακόμα και μετά τις προόδους που σημειώθηκαν στο χώρο της βιοσυντήρησης του αίματος, οι οποίες βελτίωσαν σημαντικά την ποιότητα αλλά και τη διάρκεια αποθήκευσης των ερυθροκυττάρων πριν τη μετάγγιση, τα αποθηκευμένα παράγωγα αίματος εξακολουθούν να υφίστανται μια σειρά δομικών, μεταβολικών και λειτουργικών αλλαγών μερικές εκ των οποίων είναι αναστρέψιμες ενώ άλλες όχι. Αυτές οι τροποποιήσεις που αποδίδονται με τον όρο «αποθηκευτική βλάβη ερυθροκυττάρων» αναπτύσσονται μέσω ενός συνόλου μονοπατιών κυτταρικής σηματοδότησης τα οποία αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και συσσωρεύονται εντός της μονάδας μετάγγισης εξαιτίας της έλλειψης μηχανισμών εκκαθάρισης. Παρόλα αυτά, φαίνεται ότι η διακύμανση μεταξύ των αιμοδοτών αποτελεί τον πιο σημαντικό παράγοντα που συμβάλλει στην ποιότητα και την ανάκτηση των ερυθροκυττάρων in vivo μετά από μετάγγιση ακόμη και αν όλες οι υπόλοιπες παράμετροι (ποιότητα λευκαφαίρεσης, είδος πλαστικοποιητή που χρησιμο-
ποιείται, σύνθεση και όγκος του διαλύματος συντήρησης, χρόνος αποθήκευσης) έχουν ληφθεί υπ’ όψην. Η εμμηνόπαυση χαρακτηρίζεται από την σταδιακή μείωση των οιστρογόνων, τα οποία (ιδιαίτερα η οιστραδιόλη) φαίνεται να λειτουργούν κυτταρο-προστατευτικά στην κατεύθυνση κυρίως της εξουδετέρωσης των δραστικών ριζών οξυγόνου.
Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη της επίδρασης των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του αιμοδότη στην ποιότητα των αποθηκευμένων ερυθροκυττάρων και συγκεκριμένα η σύγκριση της αποθηκευτικής ικανότητας μονάδων αίματος που προέρχονται από γυναίκες πριν και μετά την εμμηνόπαυση. Επιπλέον, οποιαδήποτε συσχέτιση των αιματολογικών και των φυσιολογικών ευρημάτων με ορμονικούς παράγοντες του θηλυκού αναπαραγωγικού συστήματος μπορεί επίσης να μελετηθεί για να συμβάλει στη διαφορική “διαχείριση” των μονάδων αίματος που προσφέρονται από γυναίκες αιμοδότριες προς το μέγιστο όφελος των ασθενών και των αποθεμάτων των τραπεζών αίματος. Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων χρησιμοποιήθηκαν έντεκα (11) λευκαφαιρεμένες μονάδες συμπυκνωμένων ερυθροκυττάρων σε συντηρητικό διάλυμα
CPD/SAGM από γυναίκες υγιείς αιμοδότριες, οι οποίες ανήκαν σε δύο ομάδες: βρίσκονταν πριν και μετά την εμμηνόπαυση. Στα δείγματα έγιναν μετρήσεις τόσο κατά τη στιγμή της αιμοδοσίας όσο και σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους αποθήκευσης (ημέρες 2 –14 – 28 – 42), των αιματολογικών παραμέτρων, των επιπέδων ελεύθερης αιμοσφαιρίνης, της οσμωτικής και μηχανικής ευθραυστότητας, της αντιοξειδωτικής ικανότητας πλάσματος, των ενδοκυττάριων επίπεδων ασβεστίου και ROS, της εξωτερίκευσης φωσφατιδυλοσερίνης μέσω κυτταρομετρίας ροής, καθώς και παρατήρηση της κυτταρικής μορφολογίας με χρήση ηλεκτρονικού μικροσκοπίου σάρωσης.
Τα αποτελέσματα έδειξαν φυσιολογικά επίπεδα αιματολογικών παραμέτρων τόσο πριν όσο και κατά την αποθήκευση. Παρατηρήθηκε μια χρονοεξαρτώμενη αύξηση του δείκτη MCV και στις δυο ομάδες δειγμάτων ενώ παράλληλα στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες παρατηρήθηκε αυξημένος δείκης ανισοκυττάρωσης. Γενικότερα, και στις δυο ομάδες, οι αιμολυτικές, οξειδωτικές και μορφολογικές παράμετροι επιδεινώθηκαν προϊόντος του χρόνου αποθήκευσης. Ανάμεσα στις δύο ομάδες υπήρξε διακύμανση μεταξύ των εξεταζόμενων παραμέτρων με τα δείγματα των μετεμμηνοπαυσιακών να παρουσιάζουν πιο αυξημένες τιμές ελεύθερης αιμοσφαιρίνης μετά την 2η εβδομάδα αποθήκευσης, επιπέδων ασβεστίου in vivo και την 14η ημέρα αποθήκευσης, και εξωτερίκευσης φωσφατιδυλοσερίνης την τελευταία μέρα της αποθήκευσης. Παράλληλα, εμφάνισαν βελτιωμένη μηχανική ευθραυστότητα την 14η ημέρα και αντιοξειδωτική ικανότητα υπερκείμενου τις ημέρες 14-42 σε σχέση με τα δείγματα των προεμμηνοπαυσιακών γυναικών. Ενδέχεται, ο τρόπος ζωής των αιμοδοτριών να είναι συμπαράγοντας της προστατευτικής δράσης των ορμονών του γυναικείου αναπαραγωγικού, γεγονός που οδηγεί στην ανάγκη πραγματοποίησης επιπλέον συγκριτικών μελετών με στόχο την αποσαφήνιση στατιστικά σημαντικών διαφορών και την εύρεση επιπλέον πιθανών -συσχετίσεων με ορμονικούς παράγοντες - στην προσπάθεια ανεύρεσης βιοδεικτών αποθηκευτικής ικανότητας εντός της μονάδας συμπυκνωμένων ερυθροκυττάρων.
Λέξεις-κλειδιά:
βιολογία μετάγγισης αίματος, αποθηκευτική βλάβη ερυθροκυττάρου, ποικιλομορφία αιμοδότη, εμμηνοπαυσιακές αιμοδότριες
