Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Φώτιος Τζέρμπος, Αναπληρωτής Καθηγητής Στοματικής και Γναθοπροσωπικής
Χειρουργικής, Οδοντιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Ιωάννης Ιατρού, Καθηγητής Στοματικής και Γναθοπροσωπικής Χειρουργικής,
Οδοντιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Τόσιος, Επίκουρος Καθηγητής Στοματολογίας, Οδοντιατρική
Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Ο σχηματισμός των κύστεων στις γνάθους έχει μοναδικά χαρακτηριστικά σε σχέση με την παθολογία τους καθώς εμπλέκονται στη δημιουργία τους οι μηχανισμοί της φυσιολογικής οδοντογένεσης. Στα περισσότερα συστήματα ταξινόμησης οι οδοντογενείς κύστεις χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) τις αναπτυξιακές και β) τις φλεγμονώδεις. Οι οδοντογενείς κερατινοκύστεις και οι περιακρορριζικές κύστεις απαντώνται σε μεγάλη συχνότητα.
Η οδοντογενής κερατινοκύστη είναι γνωστή για τον ταχύ ρυθμό αύξησης που παρουσιάζει, και την τάση της να εισβάλει στους γειτονικούς ιστούς περιλαμβανομένου και του οστίτη ιστού. Ο όρος «κερατινοκύστη» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον
Philipsen το 1956 για να ορίσει κάθε οδοντογενής κύστη που παρουσιάζει κερατινοποίηση του επενδυτικού της επιθηλίου, ενώ πρώτη φορά τα χαρακτηριστικά της περιγράφησαν από τον Shear το 1960. O Οργανισμός Παγκόσμιας Υγείας (WHO), στην ιστολογική κατάταξη των οδοντογενών όγκων που συνέταξε το 2005, αναθεώρησε τις οδοντογενείς κερατινοκύστεις ως κερατινοκυστικούς οδοντογενείς όγκο. Αναλυτικότερα, ορίστηκαν ως καλοήθεις μόνο- ή πολυ- κυστικοί ενδοοστικοί όγκοι οδοντογενούς προελεύσεως, με χαρακτηριστική επιφάνεια παρακερατινοποιημένου πολύστιβου πλακώδους επιθηλίου το οποίο διατηρεί το δυναμικό επιθετικής και διηθητικής συμπεριφοράς, όρος ο οποίος αντικατοπτρίζει καλύτερα την
νεοπλασματική φύση αυτών των οντοτήτωνΟ Κερατινοκυστικός Οδοντογενής Όγκος παρουσιάζεται ως ξεχωριστή οντότητα
κυστικής εξεργασίας λόγω: α) αυξημένης τάσης για υποτροπή, β) αυξημένης επιθετικότητάς της όσον αφορά την εξάπλωση και τη διήθηση των γύρω ιστών, γ) της συνύπαρξής της σε ορισμένες περιπτώσεις με το Σύνδρομο των Πολλαπλών Σπιλοειδών Βασικοκυτταρικών Καρκινωμάτων (σύνδρομο Gorlin-Goltz) και δ) της πιθανής νεοπλασματικής εξαλλαγής της.
Το Ενδοπλασματικό Δίκτυο (ΕΔ) αποτελεί ένα οργανίδιο με μείζονα ρόλο στη σύνθεση των λιπιδίων και πρωτεϊνών και καθοδηγεί πολλές κυτταρικές διαδικασίες όπως α) οργανογένεση,β) μεταγραφική δραστηριότητα, γ) αποκρίσεις στο στρες, δ) απόπτωση. Το ΕΔ είναι
υπεύθυνο για τη σωστή αναδίπλωση των νεοσυντιθέμενων πρωτεϊνών, διαδικασία η οποία υποβοηθάται από διάφορες συνοδές πρωτεΐνες του ΕΔ. Όταν η ποσότητα των μη- αναδιπλωμένων πρωτεϊνών υπερβαίνει το όριο ικανότητας αναδίπλωσής του ΕΔ, τα ανθρώπινα κύτταρα ενεργοποιούν έναν ομοιοστατικό μηχανισμό άμυνας ο οποίος ονομάζεται απόκριση του ΕΔ στην παρουσία μη-αναδιπλωμένων πρωτεϊνών (Unfolded Protein Response, UPR). Ανάμεσα στις διάφορες επιπτώσεις της UPR συγκαταλέγεται και η απορρύθμιση της
έκφρασης της συνοδού πρωτεΐνης BiP/GRP78 καθώς και άλλων συνοδών πρωτεϊνών οι οποίες θεωρούνται διαγνωστικά στοιχεία για την επαγωγή του στρες ΕΔ σε ένα ιστό.
Η καλνεξίνη και η καλρετικουλίνη είναι επίσης συνοδές πρωτεΐνες του ΕΔ με κύριοΗ καλνεξίνη και η καλρετικουλίνη είναι επίσης συνοδές πρωτεΐνες του ΕΔ με κύριο ρόλο στην αναδίπλωση των πρωτεϊνών. Στην περίπτωση που η πρωτεΐνη αναδιπλώνεται ορθά, απελευθερώνεται από το ένζυμο και μεταφέρεται στο σύμπλεγμα Golgi. Εάν όμως δεν
ακολουθήσει ορθή αναδίπλωση της πρωτεΐνης, ένζυμα τροποποιούν την πρωτεΐνη μέσω γλυκοζυλίωσεων και την επιστρέφουν στην καλνεξίνη και την καλρετικουλίνη.
Σκοπός: Λαμβάνοντας υπόψιν τη νεοπλασματική φύση των κερατινοκυστικών οδοντογενών όγκων σε συνδυασμό με την ασαφή αιτιολογία τους,στην παρούσα εργασία μελετήθηκε εάν το στρες του ΕΔ εμπλέκεται στην παθογένεσή τους. Πιο ειδικά, σκοπός της
παρούσης μελέτης είναι να αξιολογηθεί η έκφραση των συνοδών πρωτεϊνών BiP/GRP78 καικαλνεξίνης σε ιστολογικά δείγματα κερατινοκυστικών οδοντογενών όγκων (ΚΟΟ) χρησιμοποιώντας ως δείγματα ελέγχου, ιστολογικά δείγματα περιακρορριζικών κύστεων (ΠΑΚ) και τραυματικών ινωμάτων (ΤΙ). Οι δύο αυτές συνοδές πρωτεΐνες θεωρούνται αξιόπιστοι δείκτες της επαγωγή του στρες ενδοπλασματικού δικτύου το οποίο έχει συσχετιστεί με την ανάπτυξη νεοπλασμάτων.
Υλικά και Μέθοδοι: Ιστολογικά δείγματα εγκιβωτισμένα σε παραφίνη που προέρχονται από κερατινοκυστικούς οδοντογενείς όγκους, περιακρορριζικές κύστεις και τραυματικά ινώματα επιλέχθηκαν από τα αρχεία ασθενών του Τμήματος Στοματολογίας (Οδοντιατρική σχολή ΕΚΠΑ), περιόδου 2006-2013, βάσει των επαρκών κλινικών στοιχείων,
της αντιπροσωπευτικής ιστολογικής εικόνας και του επαρκούς υλικού για τις τομές. Οι ασθενείς έχουν δώσει έγγραφη συγκατάθεση λαμβάνοντας γνώση πως το αρχειακό υλικό (φωτογραφικό, ακτινογραφικό, βιολογικό), που προέκυψε κατά τη διάρκεια της εξέτασης και θεραπείας τους, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ερευνητικούς σκοπούς, χωρίς να αναφέρονται τα στοιχεία τους, κατά την αρχική τους εξέταση στην Κλινική της Διαγνωστικής και Ακτινολογίας Στόματος, της Οδοντιατρικής σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τα δείγματα αυτά μελετήθηκαν με χρήση μεθόδων ανοσοϊστοχημείας. Τα αντισώματα που χρησιμοποιήθηκαν είναι το anti-BiP μονοκλωνικό αντίσωμα κουνελιού (C50B12), συγκεντρώσεως 1:100 της εταιρείας Cell Signaling Technology (USA) και το anti-calnexin μονοκλωνικό αντίσωμα ποντικιού (sc-46669), συγκεντρώσεως 1:75 της εταιρείας Santa Cruiz
Biotechnology (USA). Για τον ανοσοχρωματισμό χρησιμοποιήθηκε το σύστημα Superpicture Polymer (Dab) Kit της εταιρείας Novocastra ακολουθώντας τις οδηγίες του κατασκευαστή.
Τέλος, πριν την αξιολόγησή τους, στα δείγματα χρησιμοποιήθηκε χρώση αιματοξυλίνης για την παρατήρησή τους. Στα δείγματα αυτά αναλύθηκε η πιθανή έκφραση των συνοδών πρωτεϊνών BiP/GRP78 και καλνεξίνης και το πρότυπο έκφρασής τους.
Αποτελέσματα: Η ανάλυση των αποτελεσμάτων έδειξε στενή συσχέτιση μεταξύ και των δύο συνοδών πρωτεϊνών BiP/GRP78 και καλνεξίνης και της έκφρασης των Κερατινοκυστικών Οδοντογενών Όγκων (ΚΟΟ): 18 από τους 24 (75%) ΚΟΟ εξέφραζαν την BiP/GRP78, σε αντίθεση με 1 από τις 9 (13%) ΠΑΚ και κανένα από τα 5 δείγματα ΤΙ (P<0.001, χ2 –test). Η
Καλνεξίνη εκφράστηκε σε 11 από τους 24 (46%) KOO, σε μόνο 1 από τις 9 (13%) ΠΑΚ και σε κανένα από τα 5 δείγματα ΤΙ (P<0.001, χ2 –test).
Συμπεράσματα: Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης αποτελούν την πρώτη ένδειξη για την εμπλοκή του στρες του ΕΔ στην παθογένεση των Κερατινοκυστικών Οδοντογενών Όγκων. Η κατανόηση του ακριβούς μηχανισμού με βάση τον οποίο το στρες του ΕΔ σχετίζεται με την ανάπτυξη των Κερατινοκυστικών Οδοντογενών Όγκων δύναται να βρει
εφαρμογή στη διάγνωση καθώς και στη θεραπεία αυτής της νοσολογικής οντότητας.
Λέξεις-κλειδιά:
στρες, ενδοπλασματικό δίκτυο,συνοδός πρωτεΐνη, GRP78 πρωτεΐνη, οδοντογενείς όγκοι
