Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Μιχάλης Κουτσιλιέρης, Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Μαρία Λυμπέρη-Κυριακοπούλου, Καθηγήτρια, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Χρήστος Κόνσουλας, Αν. Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Ελένη Κοτσιφάκη, Αν. Καθηγήτρια, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Κλειώ Μαυραγάνη, Επικ. Καθηγήτρια, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Αθανάσιος Αρμακόλας, Επικ. Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Αναστάσιος Φιλίππου, Επικ. Καθηγητής, Ιατρική, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: O καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί το 28% όλων των θανάτων που σχετίζονται με καρκίνο και περίπου στο 80% των περιπτώσεων αφορά στο Μη Μικροκυτταρικό καρκίνωμα. H σισπλατίνη είναι από τα δραστικότερα και πιο αποτελεσματικά κυτταροτοξικά φάρμακα στη θεραπεία των επιθηλιακών κακοηθειών, που όμως οι σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες και η αντίσταση στην χορήγηση της, εγείρουν την ανάγκη βελτιωμένων μορφών αυτού του φαρμάκου. Mία λιποσωμιακή μορφή της σισπλατίνης, είναι η Λιποπλατίνη (Lipoplatin™), η οποία αναπτύχθηκε με σκοπό να μειώσει τη συστηματική τοξικότητα της σισπλατίνης και να αυξήσει τη δραστικότητά της έναντι των όγκων.
Σκοπός: Η ανάλυση και εκτίμηση των απεικονιστικών ευρημάτων, στα οποία κατά κύριο λόγο βασίζεται η αξιολόγηση της ανταπόκρισης στη χημειοθεραπεία (σύμφωνα με τα κριτήρια RECIST 1.1) η συσχέτιση τους με τον ιστολογικό τύπο του καρκίνου σε ασθενείς που λαμβάνουν μέρος σε τυχαιοποιημένη, συγκριτική, ανοιχτής αγωγής, προοδευτική μελέτη φάσης II και η εκτίμηση του ποσοστού αντικειμενικής ανταπόκρισης (Overall Response Rate-ORR) στους ασθενείς των δύο ομάδων. Οι συνδυασμοί χημειοθεραπείας είναι για την πρώτη ομάδα της μελέτης, Λιποπλατίνη και γεμσιταβίνη, ενώ για την δεύτερη ομάδα σισπλατίνη και γεμσιταβίνη, ως θεραπείες πρώτης γραμμής σε Μη Μικροκυτταρικού τύπου, καρκίνο του πνεύμονα (Στάδιο IIIβ/ IV).
Δευτερεύοντες στόχοι είναι να συγκριθούν στις δύο ομάδες : το ποσοστό ελέγχου της ασθένειας (DCR), η επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου (PFS), η διάρκεια της ανταπόκρισης, η συνολική επιβίωση, η ασφάλεια και η ανεκτικότητα του συνδυασμού θεραπείας.
Ασθενείς και Μέθοδος: Η Μελέτη πραγματοποιήθηκε στο νοσοκομείο Μεταξά (2η παθολογική κλινική, υπεύθυνος ερευνητής: Μυλωνάκης Νικόλαος). Τα βασικά κριτήρια συμπερίληψης ασθενών στη μελέτη είναι η ιστολογικά ή κυτταρολογικά επιβεβαιωμένη διάγνωση Μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα (NSCLC) σε ασθενείς άνω των 18 ετών με τοπικά προχωρημένο ή μεταστατικό NSCLC.
Τα κυριότερα κριτήρια αποκλεισμού είναι η προηγηθείσα χορήγηση άλλου είδους χημειοθεραπεία, βεβαρημένο ιατρικό ιστορικό και η είσοδος στη μελέτη σε χρονικό διάστημα λιγότερο των 3 εβδομάδων από μεγάλη χειρουργική επέμβαση.
Οι ασθενείς τυχαιοποιούνται κεντρικά κατά την εισαγωγή τους στην ομάδα Α (Λιποπλατίνη και γεμσιταβίνη) ή στην ομάδα Β (σισπλατίνη και γεμσιταβίνη). Τo θεραπευτικό σχήμα της ομάδας A αποτελείται από: Λιποπλατίνη 120 mg/m2 (ημέρες 1, 8, 15 σε έναν κύκλο 21 ημερών, για 3 διαδοχικούς κύκλους) και γεμσιταβίνη 1000 mg/m2 (ημέρες 1, 8 σε έναν κύκλο 21 ημερών, για 3 διαδοχικούς κύκλους). Στην ομάδα Α δεν θα γίνεται προ- ή μετά- ενυδάτωση και δεν θα χρησιμοποιείται φυσιολογικός ορός, ενώ ο ρυθμός έγχυσης θα πρέπει να είναι αργός ιδίως στην αρχή αυτής. Το σχήμα της ομάδας B (χημειοθεραπευτική αγωγή αναφοράς) αποτελείται από σισπλατίνη 100 mg/m2 (ημέρα 1, σε έναν κύκλο 21 ημερών, για 3 διαδοχικούς κύκλους) και γεμσιταβίνη 1000 mg/m2 (Hμέρες 1, 8 σε έναν κύκλο 21 ημερών, για 3 διαδοχικούς κύκλους). Η σισπλατίνη θα χορηγείται ως δίωρη ενδοφλέβια έγχυση με ένα λίτρο φυσιολογικού ορού προενυδάτωση και βεβιασμένη διούρηση. Σε αμφότερες τις ομάδες θα συνεχιστεί η ίδια θεραπευτική αγωγή για 3 κύκλους επιπλέον, κατόπιν ανταπόκρισης ή σταθεροποίησης της νόσου.
Η αξιολόγηση των ασθενών θα γίνεται σε 4 χρονικές περιόδους: πριν από την έναρξη της θεραπείας, εβδομαδιαία αξιολόγηση (την έβδομη ημέρα μετά από κάθε έγχυση), μετά από 3 και 6 κύκλους θεραπείας και κάθε 3 μήνες δια βίου. Ο έλεγχος των ασθενών θα περιλαμβάνει ιατρικό ιστορικό, φυσική εξέταση, γενική αίματος και πλήρη βιοχημικό έλεγχο με καταγραφή των ανεπιθύμητων ενεργειών. Η αξιολόγηση των ασθενών απεικονιστικά πριν την έναρξη και μετά από 3 και 6 κύκλους θεραπείας. Οι απεικονιστικές μέθοδοι περιλαμβάνουν ακτινογραφία και αξονική τομογραφία θώρακος, αξονικές τομογραφίες κοιλίας, εγκεφάλου και σπινθηρογράφημα οστών αν είναι απαραίτητο. Όλες οι απεικονιστικές εξετάσεις θα διενεργούνται σύμφωνα με τα συνήθη διεθνή πρωτόκολλα, όχι απαραίτητα σε προεπιλεγμένα κέντρα αφού η εισαγωγή και παρακολούθηση των ασθενών στη μελέτη θα πραγματοποιείται κατόπιν διάγνωσης NSCLC σε οποιοδήποτε κέντρο.
Αποτελέσματα: Τα απεικονιστικά ευρήματα ανά ιστολογικό τύπο, των ασθενών που έλαβαν μέρος στη μελέτη δεν ήταν διαφορετικά από αυτά που αναφέρονται στην βιβλιογραφία. Η εντόπιση του αδενοκαρκινώματος είναι στις περισσότερες περιπτώσεις περιφερική. Το καρκίνωμα εκ πλακωδών κυττάρων έχει κεντρική εντόπιση στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών. Στο σύνολο των ασθενών η εντόπιση υπερέχει στον δεξιό πνεύμονα και στον άνω λοβό. Η κοιλοποίηση, οι αποτιτανώσεις και η προσβολή των πλευρών είναι πιο συχνή στο εκ πλακωδών κυττάρων καρκίνωμα. Η ανάλυση της αποτελεσματικότητας της μελέτης πραγματοποιήθηκε με βάση τα απεικονιστικά ευρήματα χρησιμοποιώντας τα κριτήρια RECIST 1.1. Μερική ανταπόκριση (Partial Response-PR) μετά από την ολοκλήρωση 3 κύκλων παρουσίασε το 31,7% των ασθενών στο Α σκέλος και το 25,6% στο Β αντίστοιχα. Σταθερή νόσος (Stable Disease-SD) παρατηρήθηκε στο 39% των ασθενών στο Α σκέλος, ενώ στο Β ήταν 30,8%. Σε κανένα σκέλος δεν υπήρξε πλήρης ανταπόκριση (Complete Response-CR). Αν και η διαφορά στην ανταπόκριση μεταξύ των δύο ομάδων δεν είναι στατιστικά σημαντική ωστόσο τα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά αφού η Λιποπλατίνη όχι μόνο δεν υπήρξε υποδεέστερη της σισπλατίνης αλλά επιπλέον είχε μικρότερη τοξικότητα συγκριτικά με την σισπλατίνη. Μια διαφορά που ήταν στατιστικά σημαντική μεταξύ των δύο ομάδων ήταν στη νεφροτοξικότητα. Επιπροσθέτως στην περίπτωση του αδενοκαρκινώματος φαίνεται ότι η Λιποπλατίνη έχει πολύ καλύτερη ανταπόκριση συγκριτικά με την σισπλατίνη (16,7% πρόοδο νόσου έναντι 45,8%) ενώ στην περίπτωση του καρκινώματος εκ πλακωδών κυττάρων τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 46,1% και 37,5%.
Συμπέρασμα: Η λιποσωμιακή μορφή της σισπλατίνης παρουσιάζει λιγότερες παρενέργειες συγκριτικά με την σισπλατίνη όταν συνδυάζεται με την γεμσιταβίνη και ειδικότερα στατιστικά σημαντική μικρότερη νεφροτοξικότητα. Ιδιαίτερα σημαντικό επίσης είναι το γεγονός ότι στους ασθενείς της ομάδας που έλαβαν Λιποπλατίνη δεν έγινε προ ενυδάτωση ούτε βεβιασμένη διούρηση. Επιπροσθέτως η Λιποπλατίνη παρουσιάζει μία μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα η οποία δεν είναι στατιστικά σημαντική λόγω του μικρού δείγματος ασθενών ωστόσο στην περίπτωση του αδενοκαρκινώματος παρουσιάζει μία στατιστικά σημαντική διαφορά στην ανταπόκριση έναντι της σισπλατίνης.
Λέξεις-κλειδιά:
Μη Μικροκυτταρικός Καρκίνος του Πνεύμονα, Σισπλατίνη, Λιποπλατίνη, Αξονική Τομογραφία, Κριτήρια RECIST
