Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ρεθυμιωτάκη Ελένη, Λέκτορας, Ν.Ο.Π.Ε., Τμήμα Νομικό, Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη:
Κοινωνική Οικονομία: τα διακυβεύματα στη θεσμική της εξέλιξη και οι επιλογές του έλληνα νομοθέτη.
TINA or TAPAS (there are many alternatives) David Bollier
Εισαγωγή
Περιγραφή του προβλήματος
Η Κοινωνική Οικονομία (ΚΟ) έχει ενταχθεί στην ευρωπαϊκή κοινωνία ως πόλος κοινωνικής χρησιμότητας μεταξύ του καπιταλιστικού και του δημόσιου τομέα. Αναμφισβήτητα, οι παράγοντές της εμφανίζουν ιδιαίτερη πολυμέρεια. Το πεδίο δράσης της ΚΟ αποτελούν παλαιές και νέες κοινωνικές ανάγκες. Δεν μπορεί να παραγνωριστεί ότι η πληθώρα των πόρων και παραγόντων των οργανώσεων της ΚΟ διαφοροποιεί τη δυναμική της συμπεριφοράς και των σχέσεών τους με το περιβάλλον τους. Αυτή η πλουραλιστική Κ.Ο., η οποία διεκδικεί και κατοχυρώνει τη θέση της σε μια πολυμερή κοινωνία, δεν είναι ένα συνονθύλευμα χωρίς ταυτότητα ή ερμηνευτική αξία. Αντιθέτως, η κοινή ταυτότητα της Κ.Ο. ενισχύεται από τη μεγάλη και διαφοροποιημένη ομάδα ελεύθερων, εθελοντικών μικροοικονομικών οντοτήτων που έχουν δημιουργηθεί από την κοινωνία των πολιτών για την κάλυψη αναγκών σε επίπεδο ατόμων, νοικοκυριών και οικογενειών, και όχι για την αμοιβή ή την κάλυψη των αναγκών επενδυτών ή καπιταλιστικών επιχειρήσεων, δηλαδή, που έχουν δημιουργηθεί από μη κερδοσκοπικές οργανώσεις. Τα τελευταία 200 χρόνια, αυτό το ποικίλο φάσμα (εμπορευματικών και μη εμπορευματικών οργανώσεων, αμοιβαίου ή κοινού συμφέροντος) διαμόρφωσε την κοινωνική οικονομία, όπως αυτή ορίζεται στο παρόν έγγραφο.
Στην Ελλάδα το ενδιαφέρον γύρω από τον τομέα βαίνει αυξανόμενο ιδίως μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008 και των πολιτικών που εφαρμόστηκαν μέχρι σήμερα. Παρόλα αυτά, έχουν γίνει λίγες μελέτες για την κοινωνική οικονομία και τις οργανώσεις της. Ακόμη λιγότερο έχουν μελετηθεί ζητήματα αποσαφήνισης θεωρητικών εννοιών και εργαλείων. Επιπλέον απουσιάζουν νομικές μελέτες και έρευνες κοινωνιολογίας του δικαίου για την κατανόηση νέων νομικών μορφών, των κοινωνικών επιχειρήσεων, που εμφανίζονται με διάφορες επωνυμίες και αναπτύχθηκαν ραγδαία τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη. Άλλωστε η Ελλάδα ακολουθεί με μεγάλη καθυστέρηση τη θέσπιση νέας ειδικής νομοθεσίας. Ωστόσο, το νομοθετικό ενδιαφέρον γύρω από το φαινόμενο βαίνει διαρκώς αυξανόμενο, αν σκεφτούμε την πληθώρα νομοθετικών πρωτοβουλιών των δύο τελευταίων χρόνων με νέους νόμους για τα διάφορα είδη συνεταιρισμών, τον πρόσφατο νόμο πλαίσιο για την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, αλλά και την ενσωμάτωση ευρωπαϊκών οδηγιών στο πρόσφατο νομοθετικό πλαίσιο για τη σύναψη δημοσίων συμβάσεων (ν.4412/2016).
Ερευνητικό ερώτημα- στόχος εργασίας
Κατόπιν των ανωτέρω, κρίθηκε σκόπιμο στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας να ερευνηθούν τα βασικά διακυβεύματα στη θεσμική της εξέλιξη του φαινομένου της κοινωνικής οικονομίας εντός κι εκτός συνόρων, αλλά και οι επιλογές του Έλληνα νομοθέτη επ΄ αυτών. Ειδικότερα, αφού αποσαφηνίζεται η έννοια της κοινωνικής οικονομίας, αναλύονται και αξιολογούνται θεσμοί της παραδοσιακής κοινωνικής οικονομίας, μέσα κυρίως υπό το πρίσμα των συνεταιρισμών. Κατόπιν, ακολουθεί αντίστοιχη παρουσίαση και αξιολόγηση νομοθετικών ρυθμίσεων στα σύγχρονα οργανωτικά σχήματα της κοινωνικής οικονομίας στην Ευρώπη, καθώς και στη χώρα μας.
Επιχειρείται δε η καταγραφή των αιτιών που οδήγησαν στις εκάστοτε επιλογές του αλλοδαπού, του κοινοτικού αλλά και του έλληνα νομοθέτη καθώς και μια σύντομη αξιολόγηση των συνεπειών των νομοθετικών επιλογών, τόσο για την καθεαυτή ανάπυξη του τομέα όσο και για το ρόλο που καλείται να επιλέξει, ανάμεσα στις πιέσεις που δέχεται τόσο από θεσμικά όργανα όσο και από την κοινωνική κίνηση.
Δομή της εργασίας
Η παρούσα εργασία δομείται σε δύο κύρια μέρη:
Στο πρώτο μέρος που αφορά στα διακυβεύματα που τέθηκαν κατά τη θεσμική εξέλιξη του φαινομένου της κοινωνικής οικονομίας ως εναλλακτικού μοντέλου οργάνωσης της οικονομίας.
Ειδικότερα, εξετάζονται κρίσιμες εννοιολογικές προσεγγίσεις του φαινομένου εντός κι εκτός ελληνικής επικράτειας και η ιστορική εξέλιξη και τα διακυβεύματα κάθε περιόδου.
Στο δεύτερο μέρος που αφορά στις απαντήσεις του έλληνα νομοθέτη, μέσα από την καταγραφή της θεσμικής εξέλιξης του φαινομένου στη χώρα, τα ζητήματα στα οποία προσπάθησε αυτός να απαντήσει μέσω των νομοθετικών πρωτοβουλιών που ανέλαβε κι αν εν τέλει το έκανε αποτελεσματικά.
Τέλος, παρατίθεται η σχετική βιβλιογραφία.
Η μελέτη βασίστηκε από πλευράς μεθόδου:
α) στην εξέταση ελληνικής και ξένης βιβλιογραφίας, σχετικά με στοιχεία και πορίσματα πρόσφατων και παλαιότερων ερευνών και μελετών (δημοσιευμένων και αδημοσίευτων),
β) ελληνικά, αλλοδαπά και ευρωπαϊκά νομοθετήματα
γ) έρευνα νομικών κειμένων
δ) έρευνα τύπου
ε) δευτερογενής ποσοτική έρευνα των στοιχείων του Μητρώου Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας του αρ. 14 του ν.4019/2011
Λέξεις-κλειδιά:
κοινωνική οικονομία, επιλογές νομοθέτη, θεσμική εξέλιξη,
