Κατεύθυνση Βυζαντινή Αρχαιολογία
Βιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής

2018-02-20

2018

Δελλή Γεωργία

Μαρία Κωνσταντουδάκη – Κιτρομηλίδου, Ομότιμη Καθηγήτρια Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πλάτων Πετρίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής Αρχαιολογίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθήνών
Σταύρος Μαμαλούκος, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Πανεπιστήμιο Πατρών

Πέντε οχυρώσεις του 7ου - 9ου αιώνα στη βόρεια ακτή της Σάμου. Συμβολή στην οχυρωματική αρχιτεκτονική των μεταβατικών χρόνων στο Αιγαίο

Ελληνικά

Πέντε οχυρώσεις του 7ου - 9ου αιώνα στη βόρεια ακτή της Σάμου. Συμβολή στην οχυρωματική αρχιτεκτονική των μεταβατικών χρόνων στο Αιγαίο

Η Σάμος, νησί του βορειοανατολικού Αιγαίου, είναι κυρίως γνωστή για την αρχαία ιστορία και αρχιτεκτονική της. Ωστόσο, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η βυζαντινή περίοδος του νησιού. Από τον 4ο έως και τον 6ο αιώνα, η Σάμος ευημερεί, ενώ οι επαφές της με την Κωνσταντινούπολη μαρτυρούνται από τον διάκοσμο των μεγάλων βασιλικών της. Κέντρο του νησιού παρέμεινε από την αρχαιότητα η πόλη της Σάμου, το σημερινό Πυθαγόρειο. Τον 7ο αιώνα ωστόσο, η εικόνα αυτή αλλάζει λόγω της πρώτης καταστροφής που πλήττει το νησί το έτος 623 με την επίθεση των Περσών. Το έτος 665/666, η Σάμος δέχεται ξανά επίθεση, αυτή τη φορά από τους Άραβες, οι οποίοι την περίοδο αυτή απειλούν όλο το Αιγαίο. Πολύ σημαντικό για την ιστορία του νησιού, είναι το ενδιαφέρον που έδειξε ο αυτοκράτορας Θεόφιλος ( 829 – 842), επιγραφή του οποίου βρίσκεται στα βυζαντινά τείχη του Πυθαγορείου. Η επιγραφή σε συνδυασμό με τρία μολυβδόβουλα των στρατηγών θέματος Δυρραχίου, Ελλάδος και Κω που χρονολογούνται την ίδια περίοδο, δείχνουν το σχέδιο του Θεόφιλου να ανακτήσει την Κρήτη από τους Άραβες και πως ορίζει ως βάση των επιχειρήσεων του τη Σάμο. Τέλος, τον 10ο αιώνα και ο Νικηφόρος Φωκάς θα χρησιμοποιήσει τη Σάμο ως βάση των επιχειρήσεων του για την νικηφόρα εκστρατεία του κατά της Κρήτης το 961.
Οι οχυρώσεις της βόρειας ακτής εντάσσονται μέσα σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο και είναι σε σειρά με βάση τον άξονα Δύση – Ανατολή: το Καστράκι στη θέση Ποτάμι Καρλοβάσου, το Κάστρο στη θέση Καστροβούνι, το Κάστρο Λαζάρου, το Κάστρο Λουλούδας και η οχύρωση στη θέση Προφήτης Ηλίας. Τα οχυρωματικά αυτά έργα σώζουν ελάχιστα κατάλοιπα με αποτέλεσμα η μελέτη τους να παρουσιάζει προβλήματα. Σε μια πρώτη προσέγγιση των θέσεων και με βάση τα μέχρι τώρα στοιχεία τα έργα αυτά θα πρέπει να χρονολογηθούν μεταξύ του 7ου και 9ου αιώνα. Όσο για τον χαρακτήρα τους φαίνεται πως οι θέσεις Κάστρο στη θέση Καστροβούνι και Κάστρο Λαζάρου οικοδομήθηκαν για προφύλαξη του πληθυσμού. Αμυντικό χαρακτήρα έχει η οχύρωση στη θέση Προφήτης Ηλίας, ενώ το Κάστρο Λουλούδας μπορεί να έχει αμυντικό ή και στρατιωτικό χαρακτήρα. Τέλος, το Καστράκι στη θέση Ποτάμι Καρλοβάσου λειτουργεί ως χώρος προφύλαξης της υποκείμενης μονής.

Αρχαιολογία

Σάμος, κάστρα, 7ος αιώνας, οχυρώσεις, 9ος αιώνας, Άραβες

Όχι

0

Ναι

118

102

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2662364/file.pdf

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2662364