Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μαρία Γαβουνέλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Τμήματος Νομικής Ε.Κ.Π.Α.
Ελίνα Μουσταΐρα, Καθηγήτρια Τμήματος Νομικής Ε.Κ.Π.Α.
Αναστάσιος Γουργουρίνης, Λέκτωρ Τμήματος Νομικής Ε.Κ.Π.Α.
Περίληψη:
Η πρακτική των Κρατών τόσο σε Διεθνές όσο και σε Εθνικό επίπεδο, όπως εκτίθεται στην παρούσα εργασία, αποδεικνύουν σύμπνοια ως προς την αρχή της επιστροφής της πολιτιστικής κληρονομιάς. Αυτός ο κανόνας έχει παγιωθεί στις μέρες μας, σε βαθμό που οδηγεί στην δημιουργία εθιμικού κανόνα διεθνούς δικαίου. Το 1989 είχε ήδη διατυπωθεί η άποψη ότι «η αρχή της φυσικής επιστροφής των πολιτιστικών αγαθών γίνεται, μέσω αυξανόμενης πρακτικής κρατών και θεσμών, ένα έθιμο του διεθνούς δικαίου». Αυτή η αρχή εφαρμόζεται πολύ περισσότερο σήμερα, μετά από πολλές δεκαετίες σταθερής πρακτικής των Κρατών και την πρόσφατη έξαρση των επαναπατρισμών.
Τα Κράτη σε όλον τον κόσμο έχουν χρησιμοποιήσει όλα τα δυνατά μέσα, νομικά και διπλωματικά, για τα καταδείξουν την πεποίθησή τους, ότι τα πολιτιστικά αγαθά πρέπει να επιστραφούν στις χώρες και στους λαούς που τα δημιούργησαν και τα θεωρούν ως μέρος της ιδιαίτερης ταυτότητός τους. Όπως εκτίθεται σε αυτήν την εργασία, η πρακτική των Κρατών ως προς τον επαναπατρισμό της πολιτιστικής ιδιοκτησίας, συμπεριλαμβανομένων αυτών που τα συμφέροντά τους επηρεάζονται άμεσα, είναι και μακρόχρονη και ομοιόμορφη, κατά τρόπον ώστε αποδεικνύει γενική αναγνώριση, ότι βασίζεται σε υποχρεωτικό νομικό κανόνα. Η πρακτική αυτή των τελευταίων δεκαετιών, όπως αποκρυσταλλώνεται τα τελευταία χρόνια, αντανακλά την πεποίθηση ότι η επιστροφή των πολιτιστικών αγαθών στις χώρες και στους λαούς καταγωγής τους επιβάλλεται από κανόνα δικαίου. Αυτή η πρακτική αφορά ιδίως στις Η.Π.Α., αλλά και στις Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ελβετία και Γερμανία, οι οποίες είναι σημαντικότερες χώρες εισαγωγής πολιτιστικών αγαθών, καθώς και στις Ιταλία, Ελλάδα, Αίγυπτο, Τουρκία, Περού, Μεξικό, Κίνα κ.ά., που είναι οι σημαντικότερες χώρες εξαγωγής πολιτιστικών αγαθών.
Η πρακτική των Κρατών ως προς τον Επαναπατρισμό των Πολιτιστικών Θησαυρών προκύπτει από τον μεγάλο αριθμό των συναφθεισών Διεθνών και Διμερών Συνθηκών και Πρωτοκόλλων, όπως συμπληρώνονται από κανόνες ήπιου δικαίου (soft law) και κατευθυντήριες γραμμές, από τις διοικητικές πράξεις και συμπεριφορές, ιδίως σε διπλωματικό επίπεδο, τις εθνικές νομοθεσίες και τις δικαστικές αποφάσεις. Η ήδη σταθερή και ομοιόμορφη αυτή πρακτική επιβεβαιώνεται από την έξαρση των επαναπατρισμών αρχαιοτήτων κατά τα τελευταία έτη, όπως εκτίθεται στα σχετικά κεφάλαια της εργασίας.
Ο μεγάλος αριθμός των σχετικών αποφάσεων των Οργάνων Διεθνών Οργανισμών, κυρίως του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, ιδίως σχετικά με την κατάσταση στην Συρία και στο Ιράκ, (οι αποφάσεις του οποίου, ενεργούντος υπό το κεφάλαιο VII του Χάρτη, θεωρούνται δεσμευτικές, σύμφωνα με το Άρθρο 25 του Χάρτη), ενισχύει το επιχείρημα ότι έχει ήδη διαμορφωθεί κανόνας εθιμικού διεθνούς δικαίου για τον επαναπατρισμό των πολιτιστικών αγαθών.
Η πιο διάσημη υπόθεση που εκκρεμεί ακόμη ενώπιον της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO για την προώθηση της Επιστροφής Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσής τους ή την Αποκατάστασή τους σε περίπτωση Παράνομης Ιδιοποίησης (ICPRCP) αφορά στο αίτημα της Ελληνικής Κυβέρνησης για την επιστροφή από το Ηνωμένο Βασίλειο των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Η ανθρωπότητα έχει συνειδητοποιήσει ότι η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της ταυτότητος και της αυτογνωσίας των λαών με απώτερο σκοπό την διάσωση και εξέλιξη του Ανθρώπινου Πολιτισμού. Επομένως η αρχή του Επαναπατρισμού των Πολιτιστικών Θησαυρών στους λαούς και στις χώρες καταγωγής τους έχει καταστεί κανόνας Διεθνούς Εθιμικού Δικαίου.
Λέξεις-κλειδιά:
Πολιτιστικά Αγαθά, Πολιτιστική ιδιοκτησία, Πολιτιστικοί Θησαυροί, Αρχαιότητες, Πολιτιστική Ταυτότητα, Λεηλασία, Παράνομη Διακίνηση, Επιστροφή, Επαναπατρισμός, Διεθνές Έθιμο, Καρυάτιδα, Γλυπτά Παρθενώνα, Μάρμαρα Παρθενώνα, Ακρόπολη, Θησαυροί της Ακρόπολης, αρχαιοκαπηλία
