Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Παπαϊωάννου Νικόλαος, Αναπληρωτής Καθηγητής,Ιατρική,ΕΚΠΑ
Λυρίτης Γεώργιος, Καθηγητής, Ιατρική,ΕΚΠΑ
Τριανταφυλλόπουλος Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική,ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η οστεοαρθρίτιδα αποτελεί μια συχνά εμφανιζόμενη εκφυλιστική ασθένεια. Εντοπίζεται κυρίως στις μεγάλες αρθρώσεις οι οποίες απορροφούν το φορτίο στις διάφορες δραστηριότητες, πx αποτελεί το έσω κνημομηριαίο διαμέρισμα της άρθρωσης του γόνατος και το ισχίο.
Πρόκειται για μία προοδευτική νόσο η οποία έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή του αρθρικού χόνδρου και του οστού. Είναι αποτέλεσμα τοπικών εμβιομηχανικών παραγόντων οι οποίοι ενεργούν με ή χωρίς την παρουσία συστημικών παραγόντων (γενετική προδιάθεση, ορμονικές διαταραχές, παχυσαρκία, φυσικές δραστηριότητες, επάγγελμα, προηγούμενοι τραυματισμοί ή επεμβάσεις). Προκαλεί δυσλειτουργία του νευρομυϊκού ελέγχου και εξασθένιση της κινητικής και κινηματικής λειτουργίας όπως:
α) μη φυσιολογικά πρότυπα κίνησης (knee adduction moment, knee abduction moment)
β) αστάθεια της άρθρωσης του γόνατος στο μετωπιαίο επίπεδο η οποία σχετίζεται με παθολογικές ευθυγραμμίσεις των οστών της άρθρωσης (βλαισότητα, ραιβότητα),
γ) αυξημένη συνσύσπαση - συνενεργοποίηση συγκεκριμένων μυών, η οποία οδηγεί σε αύξηση των συμπιεστικών φορτίων της άρθρωσης, με αποτέλεσμα την πρόοδο της ΟΑΓ και
δ) διαταραχή της ικανότητας διατήρησης ελέγχου θέσης και της ισορροπίας.
Κύρια συμπτώματα αποτελούν:
Πόνος (κυρίως μετά την κόπωση)
Δυσκαμψία (ιδίως μετα την ανάπαυση 15-30’),
Κριγμός, θόρυβος
Μυϊκή αδυναμία
Περιορισμός κίνησης
Εμφανίζεται συνήθως σε γυναίκες ηλικίας μεγαλύτερης των 45 ετών και υπάρχει αύξηση παραγωγής μεταλλοπρωτεϊνασών, περαιτέρω μείωση ανάπλασης του χόνδρου, ρωγμές, διάβρωση και καταστροφή του χόνδρου. Επίσης παρατηρείται απόπτωση χονδροκυττάρων (μέσω ΝΟ) ( το ΝΟ παράγεται από ερεθίσματα όπως IL-1, TNF-a –φλεγμονώδεις παράγοντες-).
Υπάρχει ένα μεγάλο πεδίο περιορισμών αποδεικτικών στοιχείων. Ενώ η άσκηση μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα, δεν υπάρχουν κλινικές μελέτες οι οποίες να αναφέρουν πως η άσκηση μπορεί να επηρεάσει την πρόοδο, την εξέλιξη ή την τροποποίηση της ΟΑ. Επίσης, ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος άσκησης έτσι ώστε να επιτύχεις τα βέλτιστα αποτελέσματα καθώς και η κατάλληλη δοσολογία της, δεν είναι ακόμη γνωστά. Λίγες είναι οι μελέτες που έχουν συγκρίνει τύπους ασκήσεων, ένταση, διάρκεια και συχνότητα. Και όλα τα παραπάνω θα πρέπει να είναι ανάλογα του σταδίου της ΟΑΓ. Οι περισσότερες μελέτες αξιολογούν την επίδραση της άσκησης σε συνδυασμό με την φαρμακευτική αγωγή, το Manual Therapy ή την συντηρητική φυσικοθεραπεία, ενώ θα έπρεπε να υπάρχουν μελέτες οι οποίες να έχουν την άσκηση ως μοναδικό παρεμβατικό θεραπευτικό μέσο. Για παράδειγμα η άσκηση σε συνδυασμό με χάσιμο βάρους είναι πιο αποτελεσματική παρέμβαση από την άσκηση μόνο. Υπάρχουν αρκετοί τύποι ασκήσεων οι οποίοι χρειάζονται μεγαλύτερη ανάλυση και σχολαστικότητα στις κλινικές μελέτες πριν την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους.
Οι ασκήσεις νευρομυϊκής συναρμογής είναι οι ασκήσεις που αναφέρονται στην βελτίωση της αντίληψης των μελών μας στο χώρο, στη βελτίωση της αντίληψης της κίνησης, στη βελτίωση της συνσύσπασης και συγχρονισμού των κατάλληλων μυών, την κατάλληλη στιγμή, στη βελτίωση της παθητικής ή ενεργητικής αστάθειας ή αυξημένης ελαστικότητας της άρθρωσης, στη βελτίωση της γενικής ισορροπίας και στη βελτίωση του λανθασμένου κινητικού προτύπου που έχει υιοθετηθεί από τον ασθενή.
Το πότε πραγματικά ευνοείται η άρθρωση από τις ασκήσεις ενδυνάμωσης του τετρακεφάλου παραμένει άγνωστο, παρότι η συνταγογράφηση της άσκησης αποτελεί κοινή παρέμβαση ιατρών και φυσικοθεραπευτών.
Από τον έλεγχο της πρόσφατης αρθρογραφίας, η Royal Dutch Society for Physiotherapy το 2010 ανέπτυξε ακριβείς κατευθυντήριες οδηγίες για την διαχείριση της ΟΑ γόνατος αλλά και του ισχίου.
Οι κατευθυντήριες οδηγίες είναι σύμφωνες με την EBRO και την ICF. Οι κατευθυντήριες οδηγίες περιγράφουν την διαδικασία της αρχικής αξιολόγησης, η οποία συμπεριλαμβάνει το ιστορικό, τη φυσική εξέταση και την ανάλυση των δεδομένων, καθώς και τη διαδικασία των φθ/κών παρεμβάσεων και των ποικίλλων μέσων μέτρησης της αποτελεσματικότητας της παρέμβασης.
Οι φθ/τικές παρεμβάσεις που προτείνονται είναι οι εξής: α) Θεραπευτική άσκηση υπό επιτήρηση (level1), β) εκπαίδευση του ασθενούς στην αυτοδιαχείριση (level 2), γ) συνδυασμός manual therapy και άσκησης (level 2), δ) μετεγχειρητική θεραπευτική άσκηση (level 2), ε) συνδυασμός άσκησης με περίδεση επιγονατίδας (taping) (level 2).
Το Manual Therapy σε συνδυασμό με τις ασκήσεις νευρομυϊκής συναρμογής έχει εδραιωθεί ως ένα αποτελεσματικό θεραπευτικό μέσο για την ΟΑΓ. Κατά γενική ομολογία δεν υπάρχει ακριβής μηχανισμός των θεραπευτικών αποτελεσμάτων. Ωστόσο, φαίνεται να δουλεύει μέσω εμβιομηχανικών και νευροφυσιολογικών μηχανισμών. Οι πιθανότεροι είναι:
Αναχαιτίζεται και τροποποιείται ο πόνος
Προκαλείται ελεγχόμενη φλεγμονώδη απάντηση για την έναρξη της επούλωσης
Προετοιμάζεται η άρθρωση και οι γύρω μύες για την βέλτιστη απάντησή τους σε προγράμματα ενδυνάμωσης
Μέσω της άσκησης μεταβάλλεται η διαδικασία της οξείας φλεγμονής
Τροποποιούνται τα εισαχθέντα ιδιοδεκτικά ερεθίσματα των αρθρικών δομών
Βελτιώνεται ο νευρομυϊκός έλεγχος και η ταχύτητα αντίδρασης
Βελτιώνεται η κινητικότητα των αρθρώσεων
Βελτιώνεται ο μεταβολισμός του χόνδρου, ως αποτέλεσμα της αύξησης των: IL-10 (χονδροπροστατευτική κυτοκίνη) και του βιοχημικού δείκτη ορού COMP (πρωτεΐνη η οποία παίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της απόπτωσης). Οι βιοχημικοί αυτοί δείκτες αυξάνονται με την άσκηση [Rhon D. (2013)].
Λίγες είναι οι κλινικές μελέτες οι οποίες αξιολογούν την αποτελεσματικότητα της άσκησης στην πρόοδο της ΟΑΓ και δεν υπάρχουν αποδείξεις που να δεικνύουν την τροποποίηση της εξέλιξης της ΟΑΓ. Οι ασκήσεις νευρομυϊκής συναρμογής παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των συμπτωμάτων της ΟΑΓ και έχουν καλύτερα αποτελέσματα όταν συνδυάζονται με το Manual Therapy.
Λέξεις-κλειδιά:
Οστεοαρθρίτιδα γόνατος, Ασκήσεις νευρομυϊκής συναρμογής, Ευθυγράμμιση, Χειροθεραπεία
