Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Δασκαλάκης Δημοσθένης, Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, ΕΚΠΑ
Μπαμπάλης Θωμάς, Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης , ΕΚΠΑ
Μπαμπούνης Χαράλαμπος, Καθηγητής, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία ασχολείται με τις προνοιακές δομές στήριξης παιδιών προσχολικής ηλικίας στην Ελλάδα από την ίδρυση το νεοσύστατου κράτους. Έμφαση δίνεται στους παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς, που ιδρύθηκαν με σκοπό να φροντίσουν και να προστατέψουν τα ορφανά και απροστάτευτα παιδιά και τα παιδιά εκείνα που δεν είχαν κάποιον να τα προσέχει όταν οι γονείς εργάζονταν.
Γίνεται ιστορική αναδρομή των δομών που ιδρύθηκαν στην χώρα από το 1830, μέχρι και τον 21ο αιώνα. Στην πλειονότητα τους είναι ορφανοτροφεία και βρεφοκομεία, που δημιουργήθηκαν από φιλάνθρωπους Έλληνες και ομογενείς και από φιλέλληνες ξένους. Σκοπός τους ήταν όχι μόνο η προστασία των παιδιών από την φτώχεια, την ανέχεια και την πείνα, αλλά και η προστασία της ίδιας της κοινωνίας από αυτά τα παιδιά. Το πρώτο ίδρυμα δημιουργείται από τον κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, αλλά σταματάει η λειτουργία του όταν εκείνος δολοφονείται. Η κρατική παρουσία στην πρόνοια για το παιδιά αργεί να φανεί. Πρωτοστατούν οι ιδιώτες, που έχουν ζήσει στο εξωτερικό και έχουν αποκτήσει το αίσθημα της φιλανθρωπίας. Η πρόνοια στην Ελλάδα παραμένει ίδια μέχρι το τέλος του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου αρχίζει το επίσημο κράτος να αναλαμβάνει ευθύνες. Ωστόσο, είναι ενδεικτική η απουσία του κράτους αν αναφερθεί το γεγονός πως το 1977 δεν υπάρχει ακόμα κάποιος επίσημος κρατικός φορέας για τα ιδρύματα στη χώρα (Δημοπούλου, 1977). Σήμερα σκοπός αυτών των ιδρυμάτων είναι να επιστρέφουν τα παιδιά στην φυσική τους οικογένεια και όταν αυτό δεν είναι δυνατό να υιοθετούνται από άλλη οικογένεια ή να γίνεται αναδοχή. Επιπλέον, για τα παιδιά που δεν έχουν καταφέρει να απομακρυνθούν από τα ιδρύματα, υπάρχουν πιο μικρές δομές, που μοιάζουν πιο πολύ σε οικογένειες, συγκριτικά με το παρελθόν, με σκοπό να αποφευχθεί η ιδρυματοποίηση. Αυτά τα παιδιά κοινωνικοποιούνται, εισέρχονται στην κοινωνία από νωρίς και δεν αντιμετωπίζουν κοινωνικό αποκλεισμό. Πρώτο βήμα για αυτό είναι η φιλοξενία τους στους παιδικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς και στη συνέχεια η ομαλή ένταξη στο σχολικό περιβάλλον.
Στη συνέχεια παρουσιάζεται η ίδρυση και παρουσία των παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών στην χώρα και η στήριξη που παρέχουν στους γονείς. Αρχικά δημιουργούνται για την προστασία των παιδιών άπορων οικογενειών και εργατών. Αργότερα τέτοιες δομές ιδρύουν και βιομηχανίες για τα παιδιά των εργατριών τους. Στις δύσκολες συγκυρίες για την χώρα, όπως οι προσαρτήσεις εδαφών, οι παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί είναι ένα μέσο διατήρησης του εθνικού φρονήματος. Είναι εμφανής ο προνοιακός τους ρόλος, αφού προορίζονται για την παροχή φροντίδας. Ωστόσο, όσο ο καιρός περνάει και τα κοινωνικά δεδομένα αλλάζουν, οι δομές αυτές αποκτούν παιδαγωγικό χαρακτήρα και αρχίζουν να φιλοξενούνται παιδιά όλων των κοινωνικών στρωμάτων. Παρέχουν αγωγή, φροντίδα και κοινωνικοποίηση. Επίσης, στις μέρες μας, που η χώρα αντιμετωπίζει οικονομική και κοινωνική κρίση, οι παιδικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί φροντίζουν για την ανάπτυξη, την σίτιση και την φροντίδα, όχι μόνο των εργαζομένων, όπως παλαιότερα, αλλά και των οικογενειών που μειονεκτούν (ανέργων, χαμηλόμισθων, μονογονεϊκών και άλλων). Η σημαντικότητα των μονάδων για την προσχολική ηλικία φαίνεται και από τις αναφορές των σύγχρονων επιστημονικών δεδομένων, που αναφέρουν πως προλαμβάνουν τις μαθησιακές δυσκολίες και την σχολική διαρροή, μικραίνουν το κοινωνικό χάσμα, μακροπρόθεσμα μειώνουν τις κρατικές δαπάνες και αποτρέπουν τον κοινωνικό και εργασιακό αποκλεισμό.
Η προσχολική αγωγή και φροντίδα, πρέπει να είναι πρωταρχικό μέλημα κάθε κοινωνικής πολιτικής, καθώς οι βάσεις για την διαμόρφωση των προτύπων και των συνηθειών του ανθρώπου χτίζονται στα πρώτα χρόνια της ζωής (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011). Επίσης, έχει αναγνωριστεί ως πολύ σημαντική για την εξάλειψη των κοινωνικοοικονομικών μειονεκτημάτων και για την επιτυχή μελλοντική ανάπτυξη των παιδιών (UNICEF, 2012).
Κύρια θεματική κατηγορία:
Κοινωνικές, Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες
