Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ζέρβας Ιωάννης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βαϊδάκης Νικόλαος, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γονιδάκης Φραγκίσκος, Επίκουρος Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
A) Αναδρομική μελέτη
Η περιγεννητική περίοδος αποτελεί μια περίοδο υψηλού κινδύνου για την έναρξη της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (ΙΨΔ) αλλά και για την υποτροπή προϋπαρχόντων ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων. Βασικός στόχος της έρευνας ήταν ο εντοπισμός του είδους των ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων στην περιγεννητική περίοδο σε δείγμα ελληνικού πληθυσμού. Στην έρευνα συμμετείχαν γυναίκες με διάγνωση ΙΨΔ είτε προϋπάρχουσα είτε αναδυόμενη κατά την περιγεννητική περίοδο (Ν=28). Μελετήθηκαν αναδρομικά, από το 2003 μέχρι το 2017, οι ιατρικοί φάκελοι αυτών των γυναικών ώστε να διερευνηθεί η πορεία της διαταραχής, η συννόσηση άλλων ψυχιατρικών διαταραχών, η λήψη φαρμακευτικής αγωγής, οι ενδείξεις επίπτωσης και παραγόντων κινδύνου για την έναρξη της ΙΨΔ στην κύηση και τη λοχεία. Τα αναφερόμενα ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα στην περιγεννητική περίοδο βρέθηκαν να σχετίζονται με το έμβρυο/βρέφος και κυριάρχησαν οι ιδεοληψίες επιθετικότητας, οι ιδεοληψίες μόλυνσης, οι καταναγκασμοί καθαρισμού/πλυσίματος και οι καταναγκασμοί ελέγχου. Προϋπάρχουσα ΙΨΔ υπήρχε σε 42.9% των γυναικών, ενώ έναρξη στην περιγεννητική περίοδο σε ποσοστό 21.4% τόσο στην κύηση όσο και στη λοχεία. Η προϋπάρχουσα ΙΨΔ παρουσίασε κατά κύριο λόγο επιδείνωση στην περιγεννητική περίοδο (83.3%), όπως και η ΙΨΔ με έναρξη στην κύηση (50%), ενώ στις γυναίκες που τα ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα ξεκίνησαν στη λοχεία δεν παρουσιάστηκε κάποια μεταβολή (66.7%). Η κατάθλιψη και οι αγχώδεις διαταραχές ήταν οι πιο κοινές συννοσηρές διαταραχές. Όσο αφορά τη λήψη φαρμακευτικής αγωγής, η πλειοψηφία των γυναικών λάμβανε εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης, οι οποίοι συνέβαλλαν στη βελτίωση των ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων σε σημαντικό βαθμό. Οι εγκυμονούσες με έναρξη της διαταραχής σε αυτή τη φάση της ζωής βρίσκονταν στην πρώτη τους κύηση, στο δεύτερο ή τρίτο τρίμηνο κύησης, οι μισές εξ αυτών με θετικό οικογενειακό ιστορικό ΙΨΔ, ενώ o αριθμός των γεννήσεων, το ιστορικό αποβολής και οι επιπλοκές κύησης δεν βρέθηκε να σχετίζονται με την αναδυόμενη κατά την κύηση ΙΨΔ. Σε όσες γυναίκες η ΙΨΔ ξεκίνησε στη λοχεία, η έναρξη συνέβη μετά τη γέννηση του πρώτου παιδιού, τις πρώτες τέσσερις εβδομάδες μετά τον τοκετό, έχοντας ιστορικό μείζονας κατάθλιψης και υψηλά επίπεδα άγχους, ενώ σχεδόν οι μισές είχαν μια διάγνωση στον Άξονα II, ατομικό ιστορικό ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής προσωπικότητας και/ή ατομικό ιστορικό αποφευκτικής διαταραχής προσωπικότητας.
Β) Προδρομική μελέτη
Παρόλο που η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή αποτελεί μια ετερογενή κλινική οντότητα, φαίνεται να υπάρχει ένα συνεπές πρότυπο όσο αφορά το είδος των ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων στην κύηση. Η έρευνα είχε ως στόχο πέρα από την εύρεση των κύριων ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων, τη διερεύνηση της σχέσης υποτύπων συμπτωμάτων με την ύπαρξη ή μη ιδεοψυχαναγκαστικής δομής προσωπικότητας, με τη συννόσηση ή μη, ψυχικών διαταραχών και με τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις σε εγκυμονούσες με ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα, ανεξαρτήτως της βασικής τους διάγνωσης. Συμμετείχαν 30 εγκυμονούσες που παρακολουθούνταν από ψυχιατρικό νοσοκομείο αλλά και ιδιωτικά και τους χορηγήθηκε ένα ερωτηματολόγιο κοινωνικο-δημογραφικών στοιχείων, η Κλίμακα Ιδεοψυχαναγκαστικής Συμπτωματολογίας (Y-BOCS), το ερωτηματολόγιο Ιδεοληπτικών Πεποιθήσεων (OBQ-44), το ερωτηματολόγιο Ιδεοληπτικών Στοιχείων Προσωπικότητας (Leyton trait Scale), η Νοσοκομειακή Κλίμακα Μέτρησης Άγχους και Κατάθλιψης (HADS) και η Σύντομη Διεθνής Νευροψυχιατρική Συνέντευξη (ΜΙΝΙ). To συμπτώματα που κυριάρχησαν στην πλειοψηφία των εγκυμονουσών ήταν οι ιδεοληψίες επιθετικότητας, και μάλιστα ο φόβος εκ προθέσεως ή κατά τύχη πρόκλησης βλάβης στο κύημα/βρέφος, οι ιδεοληψίες μόλυνσης, συμμετρίας/ακρίβειας και οι καταναγκασμοί καθαρισμού/πλυσίματος, ελέγχου και τάξης/τακτοποίησης. Όσες εγκυμονούσες είχαν και ιδεοψυχαναγκαστική δομή προσωπικότητας εμφάνισαν ιδεοληψίες συμμετρίας και καταναγκασμούς καθαρισμού/πλυσίματος ως κυρίαρχα είδη ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων, ενώ παρουσίασαν και μεγαλύτερη βαρύτητα καταναγκασμών συγκριτικά με εκείνες που δεν είχαν ιδεοψυχαναγκαστική δομή προσωπικότητας. Βρέθηκε θετική σχέση μεταξύ της κατάθλιψης και των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και πιο συγκεκριμένα με τη δυσλειτουργική πεποίθηση της διογκωμένης υπευθυνότητας/υπερεκτίμησης της απειλής. Τα αποτελέσματα της λογιστικής παλινδρόμησης (logistic regression analysis) δείχνουν ότι η δυσλειτουργική πεποίθηση της σπουδαιότητας/ανάγκης ελέγχου των σκέψεων προέβλεψε τις ιδεοληψίες επιθετικότητας, η πεποίθηση της διογκωμένης υπευθυνότητας/υπερεκτίμησης της απειλής προέβλεψε τριών ειδών ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα, τις ιδεοληψίες μόλυνσης, τους καταναγκασμούς καθαρισμού/πλυσίματος και τους καταναγκασμούς τάξης/τακτοποίησης, ενώ η πεποίθηση της τελειοθηρίας/μη ανοχής στην αβεβαιότητα δεν προέβλεψε κάποια διάσταση των ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων και μάλιστα οι περισσότερες παρατηρούμενες σχέσεις ανάμεσα στις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και στα ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα παρέμειναν ακόμα και μετά τον έλεγχο του άγχους και της κατάθλιψης. Στις εγκυμονούσες με ιδεοψυχαναγκαστικά και καταθλιπτικά συμπτώματα φάνηκε να υπερτερούν οι ιδεοληψίες επιθετικότητας, οι καταναγκασμοί καθαρισμού/πλυσίματος και οι καταναγκασμοί ελέγχου και να εμφανίζουν μεγαλύτερη βαρύτητα στα ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα, ενώ στις εγκυμονούσες χωρίς κατάθλιψη επικράτησαν οι ιδεοληψίες θρησκευτικού περιεχομένου, και πιο συγκεκριμένα υπήρχαν αναφορές σε αμαρτίες. Στις εγκυμονούσες με ιδεοψυχαναγκαστικά και αγχώδη συμπτώματα βρέθηκε να κυριαρχούν οι ιδεοληψίες μόλυνσης και οι καταναγκασμοί καθαρισμού/πλυσίματος, χωρίς να υπάρχει διαφορά στη σοβαρότητα των ιδεοψυχαναγκαστικών συμπτωμάτων με ή χωρίς την παρουσία άγχους, ενώ όταν δεν υπήρχαν συμπτώματα άγχους τότε επικράτησαν οι θρησκευτικές ιδεοληψίες και οι καταναγκασμοί τάξης.
Λέξεις-κλειδιά:
Ιδεοψυχαναγκαστικά συμπτώματα, Εγκυμοσύνη, Ιδεοψυχαναγκαστική δομή προσωπικότητας, Δυσλειτουργικές πεποιθήσεις, Συννόσηση, Άγχος, Κατάθλιψη, ΙΨΔ, Περιγεννητική περίοδος, Διαστάσεις συμπτωμάτων, Πορεία διαταραχή, Φαρμακευτική αγωγή, Ενδείξεις επίπτωσης και παραγόντων κινδύνου
