Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Κωνσταντινίδου Κατερίνα, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πανοπούλου Αγγελική, Κύρια Ερευνήτρια, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών/Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών
Περίληψη:
Στην παρούσα εργασία εξετάζεται η ιστορία της παιδικής ηλικίας στην Κρήτη, κατά την περίοδο της βενετικής κυριαρχίας.
Στόχος είναι η ανασύσταση της παιδικής ηλικίας στο εξεταζόμενο ιστορικό παράδειγμα, στο πλαίσιο της γενικότερης σχετικής προβληματικής, και, μέσω αυτής, η ανάδειξη πτυχών της κοινωνικής ιστορίας και ευρύτερα της ιστορικής εξέλιξης μιας από τις κυριότερες βενετικές κτήσεις στην Ανατολή, όπως η Κρήτη.
Η μελέτη στηρίζεται στην αξιοποίηση δημοσιευμένων εγγράφων, κυρίως συμβολαιογραφικών (διαθήκες, συμβάσεις μαθητείας και άλλα), σε συνδυασμό με τη δευτερογενή βιβλιογραφία τόσο για εξειδικευμένα ζητήματα της παιδικής ηλικίας όσο και για ευρύτερες πλευρές της κρητικής ιστορίας που συνδέονται με το θέμα. Οι επιμέρους θεματικές τοποθετούνται στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής τους, ενώ κατά κανόνα υπάρχουν εισαγωγικές αναφορές στα ανάλογα φαινόμενα στο Βυζάντιο και στη Δύση, τους δυο πόλους, δηλαδή, που καθορίζουν τον ιστορικό χαρακτήρα της βενετοκρατούμενης Κρήτης. Παράλληλα, γίνεται προσπάθεια τα σχετικά με την παιδική ηλικία ζητήματα στην Κρήτη να συνδέονται και συγκρίνονται με εκείνα σε άλλες βενετοκρατούμενες ελληνικές περιοχές.
Μεθοδολογικά, η ιστορία της παιδικής ηλικίας, θα κινηθεί γύρω από τους άξονες του φύλου (αγόρι-κορίτσι), των ηλικιακών σταδίων (βρεφική, νηπιακή, παιδική ηλικία), της κοινωνικής θέσης (παιδιά κατοίκων των πόλεων –ευγενών, cittadini και λαού– και κατοίκων της υπαίθρου), η οποία καθόριζε και τον τρόπο προετοιμασίας ενός παιδιού για να αναλάβει τις ευθύνες ενός ενηλίκου και να αφήσει τα χρόνια της παιδικότητας, αλλά και της κατηγορίας του παιδιού που μεγάλωνε εντός της οικογένειας ή εκτός αυτής, με έμφαση στα παιδιά που ήταν έγκλειστα σε ιδρύματα περίθαλψης (η ζωή στο ίδρυμα, η εξέλιξή τους, η ενδεχόμενη υιοθεσία τους).
Με βάση τις μαρτυρίες των πηγών, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι στην κοινωνία της βενετοκρατούμενης Κρήτης έμφαση δινόταν στο φύλο του παιδιού και λιγότερο στα ηλικιακά στάδια, χωρίς ωστόσο να απουσιάζουν αναφορές και στην ηλικιακή-βιολογική εξέλιξη εντός της παιδικής ηλικίας, με τις συνακόλουθες εξελισσόμενες προσδοκίες του κοινωνικού περιβάλλοντος από ένα παιδί.
Τα παιδιά αποτελούσαν μια σημαντική, διακριτή πληθυσμιακή ομάδα, που η ύπαρξή της προκαλούσε συναισθήματα, δημιουργούσε θεσμούς, υποκινούσε οικονομικές και πνευματικές δραστηριότητες. Πέραν τούτου, η κρητική κοινωνία, όπως και οι σύγχρονές της ευρωπαϊκές, εξωθούσε τα παιδιά στην ενηλικίωση το συντομότερο δυνατό? τα μεν κορίτσια με σκοπό την ανάληψη συζυγικών και μητρικών καθηκόντων? τα δε αγόρια και ανάλογα με την τάξη τους, είτε με την πρώιμη εργασιακή τους απασχόληση και ένταξη στην παραγωγική διαδικασία, είτε, στην περίπτωση των ευγενών, με την προετοιμασία τους από ενωρίς για τους προκαθορισμένους ρόλους που επεφύλασσε γι’ αυτούς η κοινωνία ως απόρροια της κοινωνικής τάξης τους.
Λέξεις-κλειδιά:
παιδική ηλικία, βενετοκρατία, Βενετία, Κρήτη
