Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Γεράσιμος Κουζέλης, καθηγητής. Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμίο Αθηνών
Κύρκος Δοξιάδης, καθηγητής, Σχολή Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών. Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Βίκυ Ιακώβου, Επίκουρη Καθηγήτρια. Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Τμήμα Κοινωνικής Ιστορίας και Ανθρωπολογίας
Περίληψη:
Σκοπός της εργασίας δεν είναι μόνο να αποτυπωθεί και να γίνει μια απλή ανάλυση του αριθμού των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας που έλαβε μέρος στους κόλπους της «πολιτισμένης» και ντυμένης από το «πνεύμα του Διαφωτισμού» Ευρώπης, αλλά να παρουσιαστεί και να αναλυθεί η κουλτούρα της ναζιστικής βίας η οποία αποτυπώθηκε με τον πιο απάνθρωπο και κτηνώδη τρόπο στην κοινωνική, ιστορική και συλλογική μνήμη. Επιπλέον, ένας δεύτερος λόγος συγγραφής της εργασίας δεν αποτελεί μόνο η κοινωνικό – φιλοσοφική επεξεργασία των στρατοπέδων από τους Arendt και Traverso αλλά η ανάλυση και αναπαράσταση των στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης μέσα από την λογοτεχνία και τις μαρτυρίες των ατόμων που επιβίωσαν (σωματικά και πνευματικά) από την ναζιστική βαρβαρότητα. Εν ολίγοις, η στρατοπεδική λογοτεχνία έρχεται όχι απλώς να ερμηνεύσει αλλά να αναλύσει και να αποτυπώσει γραπτός το όλο σύστημα καταστροφής και αντικειμενοποίησης του ίδιου του ανθρώπου. Ο Primo Levi, ο Jean Amery, ο Χόρχε Σεμπρούν, ο Ρομπέρ Αντέλμ, ο Σλόμο Βενέτσια και η Μαργκαρέτε Μπούμπερ Νόιμαν μέσα από τις διαφορετικές προσεγγίσεις τους συμβάλουν σε ικανοποιητικό βαθμό ώστε να κατανοήσουμε την όλη λειτουργία και δομή των στρατοπέδων.
Όπως και τα άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το Άουσβιτς χαράχτηκε στην μνήμη των επιζησάντων αλλά και των μελλοντικών γενεών ως εμβληματικός τόπος της αποκτήνωσης, του απρόσωπου θανάτου και της εκμηδένισης της ανθρώπινης υπόστασης. Το Άουσβιτς όπως αναφέρει και ο Enzo Traverso «δεν άλλαξε τις μορφές του πολιτισμού: αν οι θάλαμοι αερίων γίνονται σήμερα αντιληπτοί ως πολιτισμική ρήξη, είναι ακριβώς επειδή στάθηκαν η στιγμή που αποκάλυψε τις αντιφάσεις του πολιτισμού, το καταστροφικό δυναμικό του1». Η κτηνωδία της ναζιστικής μηχανής για την βιολογική αναμόρφωση της ανθρωπότητας έλαβε τόσο μεγάλες προεκτάσεις όπου έχουμε το δικαίωμα να μιλάμε για την ιστορική μοναδικότητα της εβραϊκής γενοκτονίας. Η συστηματική και λυσσαλέα εξόντωση τόσο των Εβραίων, των Sinti και Roma όσο και άλλων κοινωνικών ομάδων όπως των σοβιετικών αιχμάλωτων πολέμου, των πολωνών, Σέρβων, των ομοφυλόφιλων, των πολιτικών κρατουμένων, των μαρτύρων του Ιεχωβά για μια ομογενοποιημένη και φυλετικά εξαγνισμένη Ευρώπη και Γερμανία αποτέλεσε σημείο συζητήσεων γύρω από πολλούς ακαδημαϊκούς κύκλους. Όπως αναφέρει και η πολιτική φιλόσοφος Hannah Arendt στο έργο της ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ, «οι ναζί είχαν θελήσει να αποφασίζουν ποιος έπρεπε και ποιος δεν έπρεπε να κατοικεί σε τούτο τον πλανήτη2».
Μέσα σε αυτό το φυλετικοποιημένο φαντασιακό3, οι Εβραίοι4 δεν είναι τόσο μια κατώτερη «φυλή» όσο μια αντί-«φυλή» υπεύθυνη, επικίνδυνη και καταστροφική για την κοινωνική «υγεία» τόσο των άλλων ανθρώπων όσο και της ίδιας της Γερμανίας, μια απειλή για την ίδια την ζωή ή χειρότερα ένα παράσιτο, ένας βάκιλος( όπως αναφέρει ο Χίτλερ στον Mein Kampf, Ο Αγών μου). Ο αγώνας για την ανθρώπινη ύπαρξη και επιβίωση του ισχυρότερου μετάλλαξε τον πόλεμο σε ένα σύγχρονο εργοστάσιο σφαγής και παραγωγής πτωμάτων καθώς τα πεδία των μαχών μεταφέρονται μέσα σε πόλεις όπου χιλιάδες άμαχοι εξοντώνονται, αποτελειώνονται οι τραυματίες, δολοφονούνται οι φυλακισμένοι, βιάζονται, βασανίζονται, ακρωτηριάζονται, καίγονται, εκτελούνται παιδιά, γυναίκες, ηλικιωμένοι. Όλα αυτά μεταφράζονται σε ένα άγριο ξέσπασμα μίσους, περιφρόνησης και ορμών καταστροφής5. Όπως αναφέρει και ο George Orwell: « ο ολοκληρωτισμός είναι το σύστημα στο οποίο η εξουσία συνίσταται (αν όχι αποκλειστικά) στην οργανωμένη, συνεχή και γενικευμένη άσκηση βίας».
Η Ρίκα Μπενβενίστε μέσα από τον Ραούλ Χίλμπεργκ αναφέρει: « Ο Ραούλ Χίλμπεργκ έλεγε ότι φοβάται τα μεγάλα ερωτήματα που εγκυμονούν μικρές απαντήσεις, και προτιμά τα πως από τα μεγάλα γιατί». Στο συγκεκριμένο έργο επιχειρείται, εν ολίγοις, να καταδειχθεί το πώς και ο λόγος για τον οποίο η ίδια η ανθρωπότητα οδηγήθηκε σε πράξεις άκρως αντιανθρώπινες και απαγορευτικές για το ίδιο το ανθρώπινο πνεύμα. Η άνοδος των ολοκληρωτικών καθεστώτων μας θυμίζει τον βαθιά αντινομικό χαρακτήρα της νεωτερικότητας.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Κοινωνικές, Πολιτικές και Οικονομικές επιστήμες
Λέξεις-κλειδιά:
ολική κυριαρχία, ανώνυμος μαζικός θάνατος, ναζισμός, στρατόπεδα συγκεντρώσεως
