Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Κορναράκης Κωνσταντίνος, αναπληρωτής καθηγητής, ΕΚΠΑ, Θεολογική Σχολή, Τμήμα Θεολογικό
Πρωτοπαπαδάκης Ευάγγελος, επίκουρος καθηγητής, ΕΚΠΑ, Φιλοσοφική σχολή, Τμήμα ΦΠΨ
Φανάρας Βασίλειος, επίκουρος καθηγητής, ΕΚΠΑ, Θεολογική σχολή, Τμήμα Κοινωνικής Θεολογίας και Θρησκειολογίας
Περίληψη:
Τα τελευταία χρόνια, τα βιολογικά ερευνητικά εργαστήρια σε όλον τον κόσμο έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στη γεννητική και ιδιαίτερα στο πεδίο των γενετικών μεταλλάξεων. Οι λόγοι είναι η μεγάλη διευκόλυνση στην επιτυχή έκβαση των περισσοτέρων πειραμάτων και το τεράστιο εύρος εφαρμογών της γενετικής επεξεργασίας. Η διεξαγωγή των βιολογικών πειραμάτων έγινε ευκολότερη, οικονομικότερη, γρηγορότερη και πιο ευκολοπροσέγγιστη, χάρη σε μία νέα γενετική μέθοδο, η οποία έκανε την εμφάνισή της ουσιαστικά το 2014, και η οποία ακούει στο όνομα CRISPR.
Η μέθοδος αυτή βοηθάει τους επιστήμονες να παρέμβουν στην αλυσίδα του DNA, κόβοντας, διορθώνοντας ή αλλάζοντας ένα μέρος της, και με αυτόν τον τρόπο να δημιουργήσουν ένα νέο DNA και συνεπώς ένα νέο γονιδίωμα. Για την ευκολότερη και ακριβέστερη επιτυχία αυτών των δοκιμών, οι γενετιστές χρησιμοποιούν κάποιες σειρές πρωτεϊνών, με πιο διαδεδομένη την πρωτεΐνη Cas9. Το επαναστατικό αποτέλεσμα του συστήματος CRISPR/Cas9 μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιονδήποτε μικροοργανισμό, στα ζώα, τα φυτά ή ακόμα και τον άνθρωπο.
Οι εφαρμογές των γονιδιακών πειραμάτων με τη μέθοδο CRISPR/Cas9 διευρύνονται καθημερινά, καταλαμβάνοντας τα περισσότερα πεδία ενδιαφέροντος κάθε επιστημονικής και κοινωνικής ομάδας. Μεταλλάξεις ζωικού DNA, για παραγωγή ζώων συγκεκριμένων προδιαγραφών, ανθεκτικών σε ασθένειες και χωρίς την ανάγκη εμβολιασμών. Τροποποιήσεις φυτικού DNA, ώστε να προκύψουν οπωρολαχανικά και εσπεριδοειδή εμπλουτισμένα σε βιταμίνες και με επιθυμητή γεύση. Παρεμβάσεις στο DNA μικροοργανισμών, για τη δημιουργία κουνουπιών απρόσβλητων στην ελονοσία και οικοσυστημάτων απαλλαγμένων από μεταδοτικές ασθένειες. Ανασχηματισμός του μηχανικού μεταβολισμού ενζύμων και χημικών προϊόντων, για την παραγωγή νέων βιοχημικών προϊόντων και ορυκτών καυσίμων, όπως επίσης και νέων βιοχημικών όπλων. Οι μεταλλάξεις όμως, που έχουν τραβήξει τα περισσότερα βλέμματα είναι αυτές του ανθρώπινου γονιδιώματος, οι οποίες βοηθούν τους επιστήμονες να σχεδιάζουν νέα φάρμακα, να κτίζουν γενετικά μοντέλα για μελέτη, να «γεννούν» εξωεμβρυακά κύτταρα, να προωθούν θεραπείες ασθενειών ή ακόμα και να τις εξαλείφουν και τέλος να κατασκευάζουν ανθρώπινα όργανα. Οι δοκιμές, οι οποίες δεν σταματούν να πληθαίνουν, είναι έκδηλο ότι στοχεύουν στη δημιουργία ακόμα και ολόκληρου ανθρώπου, χωρίς την αρχική ταυτόχρονη ύπαρξη αρσενικού γαμέτη (σπερματοζωάριο) και θηλυκού γαμέτη (ωάριο)!
Όπως είναι φυσικό, οι επιστημονικές αυτές εξελίξεις, οι οποίες έχουν έρθει στο προσκήνιο λόγω της μεθόδου CRISPR/Cas9, έχουν εγείρει πολλά φιλοσοφικά, νομικά, κοινωνικά, ιατρικά, βιοηθικά και θεολογικά ερωτήματα.
Είναι άραγε θεμιτό να πειραματιζόμαστε σε ανθρώπινα έμβρυα; Μπορούμε να δεσμεύσουμε την κοινωνία και τις επόμενες γενεές με μεταλλάξεις, οι οποίες θα κληρονομούνται; Οι τροποποιήσεις, οι οποίες γίνονται στο DNA θα έχουν βιολογική και ιατρική σταθερότητα, ή μήπως υπάρχει το ενδεχόμενο, μετά από λίγα χρόνια να οδηγηθούμε σε νέες σοβαρότερες ασθένειες; Τα παιδιά, τα οποία θα γεννηθούν με μεταλλαγμένο DNA, θα καλύπτονται νομικά από κάποια γονική άρνηση αναγνώρισης; Η παρέμβαση στο ανθρώπινο γονιδίωμα οδηγεί στη δημιουργία του ίδιου ή ενός άλλου ανθρώπου και η ψυχή του μεταλλάσσεται και αυτή;
Κατανοούμε λοιπόν, ότι πρόκειται για έναν θέμα πολυεπιστημονικού ενδιαφέροντος, και απαιτείται σωφροσύνη, νηφαλιότητα, υπομονή, διεπιστημονικός διάλογος και νομική παρέμβαση, ώστε οι σημαντικότατες αυτές ερευνητικές προσπάθειες να οδηγήσουν σε όφελος για την επιστήμη και το σύνολο της κοινωνίας.
Λέξεις-κλειδιά:
Γονίδιο, Γονιδίωμα, Μετάλλαξη, Επεξεργασία, CRISPR, Cas9, DNA, Γενετικές τροποποιήσεις
