Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ισιδώρα Σ. Παπασιδέρη, Καθηγήτρια, Τμήμα Βιολογίας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Η ικανότητα επιχειρηματολογίας, δηλαδή η κοινωνική διαδικασία διατύπωσης και διαπραγμάτευσης επιχειρημάτων, είναι απαραίτητο εφόδιο των πολιτών της σύγχρονης δημοκρατικής κοινωνίας, καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της επιστημονικής πρακτικής. Τα τελευταία χρόνια, παρουσιάζεται αυξημένο ενδιαφέρον για την ένταξη της επιχειρηματολογίας στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών. Η επιχειρηματολογία θεωρείται ότι προάγει την ενίσχυση των γνωστικών και μεταγνωστικών δεξιοτήτων, προωθεί τον επιστημονικό γραμματισμό, την επιστημολογία, την κριτική σκέψη και γενικότερα τη φύση της επιστήμης. Παρόλο που πολλά κράτη την έχουν εντάξει στο πρόγραμμα σπουδών των Φυσικών Επιστημών, οι μαθητές παρουσιάζουν δυσκολίες στην ανάπτυξη ικανοτήτων επιχειρηματολογίας. Έχουν προταθεί ορισμένα πλαίσια που προωθούν την ανάπτυξη τέτοιων ικανοτήτων, όπως η ρητή διδασκαλία της επιχειρηματολογίας και η εμπλοκή των μαθητών σε συζητήσεις που απαιτούν τη χρήση επιχειρημάτων. Τα κοινωνικο-επιστημονικά ζητήματα (ΚΕΖ) είναι αμφιλεγόμενα ζητήματα τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν με ποικίλους τρόπους αναλόγως οπτικής. Τέτοιου είδους ζητήματα θεωρούνται ότι αποτελούν ιδανικό πλαίσιο για την ανάπτυξη επιχειρηματολογίας. Τα δημιουργικά παιχνίδια ρόλων επίσης αποτελούν ένα σύγχρονο διδακτικό εργαλείο, με σημαντικά οφέλη, όπως την καλλιέργεια της φαντασίας, την ανάπτυξη συνεργατικών και διαπροσωπικών σχέσεων, την ενσυναίσθηση, την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης, την καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας και την κατανόηση εννοιών μέσω της βιωματικής μάθησης. Στην Ελλάδα η έρευνα σχετικά με τα πλαίσια που προάγουν την επιχειρηματολογία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ περιορισμένη. Σκοπός αυτής της εργασίας είναι να εξετάσει το κατά πόσον ένα δημιουργικό παιχνίδι ρόλων σχετικό με ένα ΚΕΖ Βιολογίας μπορεί να ενισχύσει τις ικανότητες επιχειρηματολογίας Ελλήνων εφήβων μαθητών της Α’ Λυκείου.
Από τα αποτελέσματα της έρευνας διαπιστώθηκε ότι τα επιχειρήματα που διατύπωσαν οι μαθητές, με βάση το μοντέλο επιχειρηματολογίας του Toulmin, ήταν κυρίως χαμηλού επιπέδου, τόσο πριν όσο και μετά τη συμμετοχή τους στο παιχνίδι ρόλων. Η πλειοψηφία των επιχειρημάτων, δηλαδή, αποτελούνταν από έναν ισχυρισμό που συνοδευόταν από λίγα δεδομένα. Εντοπίστηκαν λίγα επιχειρήματα που υποστηρίζονταν από επιπλέον στοιχεία. Παρατηρήθηκε, όμως, σημαντική αύξηση επιπέδου επιχειρηματολογίας σε ένα από τα ερωτήματα μετά το παιχνίδι ρόλων. Το γεγονός αυτό υποδεικνύει ότι ένα δημιουργικό παιχνίδι ρόλων μπορεί να έχει θετική επίδραση στην ανάπτυξη ικανοτήτων επιχειρηματολογίας των μαθητών, όταν εμπλέκονται οι ίδιοι ενεργά. Η βελτίωση του επιπέδου επιχειρηματολογίας αποτυπώθηκε επίσης στην ικανότητα των μαθητών να κατασκευάζουν πιο περίπλοκα επιχειρήματα κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού ρόλων, το οποίο μπορεί να σχετίζεται με την ομαδική εργασία, τον προφορικό λόγο, καθώς και την εμπλοκή τους στο παιχνίδι. Αν και φαίνεται να υπάρχουν ενδείξεις για τη συμβολή του δημιουργικού παιχνιδιού ρόλων στην ανάπτυξη επιχειρηματολογίας χρειάζεται περαιτέρω έρευνα στο συγκεκριμένο πεδίο ώστε να επιβεβαιωθούν οι παραπάνω παρατηρήσεις.
Λέξεις-κλειδιά:
επιχειρηματολογία, κοινωνικο-επιστημονικά ζητήματα, Φυσικές επιστήμες, Βιολογία, παιχνίδι ρόλων, δημιουργικότητα
