Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ντεροπούλου-Ντέρου Ευδοξία, Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Στην παρούσα έρευνα εξετάζονται οι απόψεις των εκπαιδευτικών γενικής και ειδικής εκπαίδευσης για τη συνδιδασκαλία στην προσχολική εκπαίδευση. Επιπλέον, διερευνώνται οι πρακτικές συνδιδασκαλίας που εφαρμόζονται από τις εκπαιδευτικούς υπό το πρίσμα της ενταξιακής εκπαίδευσης. Ο ισότιμος ρόλος των εκπαιδευτικών και οι κοινές αποφάσεις σε όλα τα θέματα που αφορούν τη συνδιδασκαλία και σε όλες τις μορφές που αναπτύσσονται, αποτελούν βασικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην ένταξη όλων των μαθητών και ιδιαίτερα των μαθητών του τμήματος ένταξης στη γενική τάξη.
Παρόλο που έχει θεωρηθεί ως μια εφικτή ενταξιακή πρακτική, συχνά αποδεικνύεται πως η συνδιδασκαλία κατά την εφαρμογή της καταλήγει να ορίζεται με διαφορετικό τρόπο χάνοντας έτσι, την προοπτική του ενταξιακού χαρακτήρα που αρχικά θεωρείται ότι έχει. Σκοπός λοιπόν, της έρευνας είναι η διερεύνηση σε βάθος της συνδιδασκαλίας υπό το πρίσμα της ενταξιακής εκπαίδευσης, των ζητημάτων που προκύπτουν κατά την ανάπτυξή της, αλλά και της στάσης της εκπαιδευτικής πολιτικής απέναντι στη συνδιδασκαλία και πώς αυτή επηρεάζει την εκπαιδευτική πρακτική. Η ενταξιακή εκπαίδευση, οι μορφές της συνδιδασκαλίας, η διαφοροποιημένη προσέγγιση της διδασκαλίας, ο προσδιορισμός του ρόλου των ειδικών και γενικών εκπαιδευτικών στο πλαίσιο της ένταξης και της συνδιδασκαλίας, η εκπαιδευτική πολιτική αναφορικά με τη συνδιδασκαλία και οι προηγούμενες έρευνες σε σχέση με τη συνδιδασκαλία αποτέλεσαν σημείο εκκίνησης αυτής της μελέτης.
Η συγκεκριμένη ποιοτική έρευνα αναπτύχθηκε στο πλαίσιο ενός νηπιαγωγείου με τμήμα ένταξης. Στην έρευνα συμμετείχε η γενική εκπαιδευτικός και η ειδική εκπαιδευτικός του τμήματος ένταξης. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν, προέκυψαν μέσα από τη χρήση και τον συνδυασμό ποικίλων ερευνητικών εργαλείων με στόχο τη σύνδεση των νοημάτων που δίνουν οι εκπαιδευτικοί στην πρακτική τους και τον τρόπου που δρουν σε πραγματικές συνθήκες. Συνεπώς, χρησιμοποιήθηκε η ημιδομημένη συνέντευξη πρώτου κύκλου, οι σύντομες συνεντεύξεις, η παρατήρηση, το ημερολόγιο και η ημιδομημένη συνέντευξη δεύτερου κύκλου. Για τις ανάγκες κάθε κύκλου συνεντεύξεων και των σύντομων συνεντεύξεων δημιουργήθηκαν αντίστοιχοι οδηγοί συνέντευξης. Επιπλέον, για τις ανάγκες της παρατήρησης δημιουργήθηκε ένα πρωτόκολλο παρατήρησης, το οποίο διαμορφώθηκε μετά από τις δοκιμαστικές καταγραφές συνδιδασκαλίας στο ημερολόγιο.
Η μέθοδος που επιλέχθηκε για την ερμηνεία των ευρημάτων είναι η θεματική ανάλυση περιεχομένου. Ένα από τα βασικά ευρήματα της έρευνας η ασαφής νοηματοδότηση της ενταξιακής εκπαίδευσης βάσει της οποίας η συνδιδασκαλία προσεγγίζεται ως μηχανισμός υποστήριξης συγκεκριμένων μαθητών. Ως προς την εκπαιδευτική πολιτική, η γνώση των εκπαιδευτικών αποδεικνύεται γενική και αποσπασματική.
Ο κυριότερος παράγοντας που φαίνεται να επηρεάζει την πρακτική αποδεικνύεται η συγκεχυμένη αντίληψη των όρων «διαφοροποίηση», «ένταξη» και «συνδιδασκαλία». Αυτή η αντίληψη οδηγεί σε μία άνιση κατανομή των ρόλων και των αρμοδιοτήτων μεταξύ του ειδικού και του γενικού εκπαιδευτικού, όπου τις περισσότερες φορές η γενικός εκπαιδευτικός αναλαμβάνει την κύρια ευθύνη για το περιεχόμενο, τη συνολική προετοιμασία της διδασκαλίας και την αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των μαθητών και η εκπαιδευτικός του τμήματος ένταξης λειτουργεί βοηθητικά προς τους μαθητές του τμήματος ένταξης ή άλλους μαθητές που θεωρείται από τις εκπαιδευτικούς ότι χρειάζονται επιπλέον υποστήριξη.
Η έλλειψη συστηματικού σχεδιασμού και οργάνωσης της συνδιδασκαλίας φάνηκε να είναι ένα από τα βασικά εμπόδια για την ποιοτική ανάπτυξη της συνδιδασκαλίας κατά την υλοποίησή της. Επιπλέον, η εργασιακή σύμβαση ορισμένου χρόνου της ειδικής εκπαιδευτικού, η ελλιπής στελέχωση της σχολικής μονάδας, η ασάφεια των θεσμικών κειμένων και η ανεπαρκής εκπαίδευση των εκπαιδευτικών αναφορικά με τη συνδιδασκαλία, είναι μερικά ζητήματα που παρουσιάζονται να επιδρούν στην αποτελεσματικότητα της συνδιδασκαλίας.
Συμπερασματικά, επικρατεί μία ιεραρχική σχέση ανάμεσα στις εκπαιδευτικούς η οποία δεν επιτρέπει την ουσιαστική ανάπτυξη της συνδιδασκαλίας και την ενίσχυση της ένταξης όλων των μαθητών και ειδικότερα των μαθητών του τμήματος ένταξης. Η εφαρμογή της συνδιδασκαλίας σε αυτό το πλαίσιο αποδεικνύεται ότι δεν πληροί τις βασικές προϋποθέσεις, όπως ορίζονται από το θεωρητικό πλαίσιο και τη σχετική βιβλιογραφία, σύμφωνα με τις οποίες η συνδιδασκαλία συμβάλει στην ένταξη των μαθητών του τμήματος ένταξης στη γενική τάξη. Αλλαγές στη νομοθεσία, στο εκπαιδευτικό σύστημα και στον τρόπο εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών παρουσιάζονται να είναι απαραίτητες.
Λέξεις-κλειδιά:
ενταξιακή εκπαίδευση, συνδιδασκαλία, μορφές συνδιδασκαλίας, προσχολική εκπαίδευση, γενικός εκπαιδευτικός, ειδικός εκπαιδευτικός
