Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου, Καθηγήτρια, Τμήμα Νομικής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Περίληψη:
Οι παθογένειες της υποχρεωτικής κοινωνικής ασφάλισης (πρώτος πυλώνας ασφάλισης), οι οποίες γίνονται αισθητές στις περιπτώσεις της γήρανσης του πληθυσμού και της οικονομικής ύφεσης με τη μορφή της ανεπαρκούς χρηματοδότησης των συνταξιοδοτικών παροχών, και είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το διανεμητικό σύστημα, κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη αντισταθμίσματος. Αυτό το τελευταίο βρήκε έκφραση στην ενδυνάμωση της προαιρετικής επαγγελματικής ασφάλισης (δεύτερος πυλώνας ασφάλισης), η οποία οργανώνεται με βάση το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Οδηγία IORP II, η ενδυνάμωση της προαιρετικής επαγγελματικής ασφάλισης επιτυγχάνεται δια της απόδοσης σε αυτήν του χαρακτήρα θεσμικού συμπληρώματος σε σχέση με την υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, η οποία επουδενί δεν συρρικνώνεται από τη νέα αυτή νομοθετική εξέλιξη, αντιθέτως διατηρεί τον βασικό θεσμικό της χαρακτήρα και διορθώνεται αναφορικά με τα τρωτά της σημεία. Αυτός ο τρόπος συνδυασμού των διαφορετικών συστημάτων είναι ορθολογικός και ο βέλτιστος δυνατός, καθώς επωφελείται από τα πλεονεκτήματα και των δύο, δεδομένου ότι η υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, εκτός από τις παθογένειές της, έχει και ένα σημαντικό πλεονέκτημα, αυτό της άμεσης χορήγησης των παροχών, σε αντίθεση με την προαιρετική επαγγελματική ασφάλιση η οποία απαιτεί μακρά περίοδο αναμονής μέχρι τον σχηματισμό κεφαλαίου και την χορήγηση των παροχών. Η ενδυνάμωση του δεύτερου πυλώνα μεθοδεύεται μέσα από μια σειρά από αναλυτικές διατάξεις της Οδηγίας και, συν τοις άλλοις, καλύπτει ποικίλα συμφέροντα. Σε αυτά περιλαμβάνονται 1) τα συμφέροντα των ίδιων των Ι.Ε.Σ.Π., για τα οποία δημιουργεί ευκαιρίες εξοικονόμησης κόστους μέσω της διασυνοριακής μεταφοράς των υπαρχόντων συνταξιοδοτικών καθεστώτων, 2) τα συμφέροντα των εργοδοτών (χρηματοδοτουσών επιχειρήσεων), συμπεριλαμβανομένων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, μέσω του μειωμένου κόστους συμμετοχής τους στα Ι.Ε.Σ.Π. και της μειωμένης διοικητικής και επενδυτικής τους δαπάνης, 3) τα συμφέροντα των εργαζομένων- ασφαλισμένων, δεδομένης της καλύτερης πληροφόρησής τους σχετικά με τα ατομικά συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα, 4) τα συμφέροντα των εθνικών οικονομιών των κρατών μελών, λόγω της μειωμένης φορολογικής πίεσης στα εθνικά υποχρεωτικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, 5) και τα συμφέροντα της οικονομίας της Ένωσης, δεδομένης της πολύ μεγάλης κλίμακας ορισμένων Ι.Ε.Σ.Π.
Ο ελληνικός νόμος 4680/2020 μεταφέρει την Οδηγία IORP II στην εσωτερική έννομη τάξη. Ο νόμος αυτός παρουσιάζει ορισμένα προβλήματα, τα οποία συνδέονται κυρίως με το γεγονός ότι συνιστά, σε αρκετά σημεία του, άκριτα πιστή μετάφραση της Οδηγίας, δημιουργώντας έτσι ζητήματα ερμηνείας αλλά και «ασυμβίβαστα» με την μέχρι τώρα ελληνική πραγματικότητα των Τ.Ε.Α., όπως είχε διαμορφωθεί βάσει του προηγούμενου νόμου 3029/2002. Τα προβλήματα αυτά αντικατοπτρίζονται κυρίως στην εφαρμογή του νέου νόμου. Σε αυτά προστίθεται και η εκκρεμότητα έκδοσης υπουργικών αποφάσεων οι οποίες απαιτούνται προς εξειδίκευση του νόμου. Όλα τούτα συνιστούν χρονικές υστερήσεις στην εν γένει στερέωση του τριπυλωνικού συστήματος ασφάλισης στην Ελλάδα. Εντούτοις, δεν αναιρούν την αξία του νέου νόμου ούτε την αποφασιστική συμβολή του στη βελτίωση του δεύτερου πυλώνα, δεδομένου άλλωστε ότι τα ωφέλιμα αποτελέσματά του είναι σίγουρο ότι θα φανούν, απλώς όχι τόσο άμεσα αλλά μακροπρόθεσμα.
Λέξεις-κλειδιά:
υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση, διανεμητικό σύστημα, προαιρετική επαγγελματική ασφάλιση, κεφαλαιοποιητικό σύστημα, πρώτος πυλώνας ασφάλισης, δεύτερος πυλώνας ασφάλισης, Οδηγία (ΕΕ) 2016/2341, Οδηγία IORP II, νόμος 4680/2020, Οδηγία 2003/41/ΕΚ, Οδηγία IORP, νόμος 3029/2002
