Μονάδα:
Τμήμα Ιστορίας και ΑρχαιολογίαςΒιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2021-09-30
Συγγραφέας:
Νέδος Βασίλειος
Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Νικολέττα Γιαντσή, καθηγήτρια, Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Μαρία Ντούρου-Ηλιοπούλου, ομότιμη καθηγήτρια, Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Αναστασία Παπαδία-Λάλα, ομότιμη καθηγήτρια, Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Χαράλαμπος Γάσπαρης, διευθυντής Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Μαρίνα Κουμανούδη, κύρια ερευνήτρια, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών
Αικατερίνη Κωνσταντινίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια, Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Παγουλάτος, καθηγητής, Διεθνών και Ευρωπαϊκών Οικονομικών Σπουδών, ΟΠΑ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Φλαμανδοί έμποροι στις Εμποροπανηγύρεις της Καμπανίας. Ένας ενιαίος οικονομικός χώρος στην καρδιά του Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα
Γλώσσες διατριβής:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Φλαμανδοί έμποροι στις Εμποροπανηγύρεις της Καμπανίας. Ένας ενιαίος οικονομικός χώρος στην καρδιά του Ευρωπαϊκού Μεσαίωνα
Περίληψη:
Η διδακτορική διατριβή με θέμα «Φλαμανδοί έμποροι στις Εμποροπανηγύρεις της Καμπανίας. Ένας ενιαίος οικονομικός χώρος στην καρδιά του ευρωπαϊκού Μεσαίωνα» επιχειρεί μια ερμηνευτική προσέγγιση στο ερώτημα περί του αν η παρουσία των Φλαμανδών εμπόρων στις Εμποροπανηγύρεις της Καμπανίας και η αντίστοιχη ανάπτυξη δικτύου αγορών στις πόλεις της Φλάνδρας συνέβαλαν στις συνθήκες δημιουργίας ενός ενιαίου οικονομικού χώρου στη περιοχή που εκτεινόταν μεταξύ των βασιλικών κτήσεων στο Παρίσι και την Ιλ-ντε-Φρανς έως τη Βόρεια Θάλασσα. Για τη συγγραφή της διατριβής έχουν μελετηθεί πηγές από δύο παραρτήματα των Γενικών Αρχείων του Βασιλείου του Βελγίου στη Γάνδη (Archives Générales de Royaume-Oorkonden van de Graven van Vlaanderen, Fonds de St-Genois και Archives Générales de Royaume-Oorkonden van de Graven van Vlaanderen, Fonds de St-Genois-Wyffels Supplement) και τμήματα των δημοσιευμένων αρχείων της Μονς (Archives de l’Etat à Mons) του Ναμύρ (Archives de l’Etat à Namur) του πρώην Διαμερίσματος του Nord (Archives Départementales du Nord) και του Δήμου της Ντουαί (Αrchives Municipales de Douai), ενώ έχει αξιοποιηθεί η σύγχρονη διεθνής βιβλιογραφία. Στη διδακτορική διατριβή επιχειρείται να αναλυθεί με ποιους τρόπους η δημιουργία ενός δικτύου αγορών από τη Φλάνδρα έως τη Καμπανία οδήγησε σε συνθήκες που ευνόησαν τις διεθνείς συναλλαγές και την διάχυση θεσμών που ενίσχυσαν το υπερτοπικό και διεθνές χερσαίο εμπόριο.
Η διατριβή διαρθρώνεται σε δύο μέρη και συνολικά οκτώ κεφάλαια. Το πρώτο μέρος εστιάζει στη διακριτή εξέλιξη του αστικού φαινομένου στις πόλεις της Φλάνδρας και της Καμπανίας κατά τον 12ο και 13ο αιώνα. Στη συγκριτική ανάλυση του φαινομένου, χρησιμοποιούνται τρία κριτήρια. Αρχικά, η επίδραση των ισχυρών ανερχόμενων ομάδων στη διαμόρφωση των θεσμών. Εν συνεχεία η επιρροή υφιστάμενων δομών, με κύρια την Εκκλησία και, τέλος, τις πολιτικές εξελίξεις.
Στο δεύτερο μέρος, αναλύονται ανά κεφάλαιο οι τρεις βασικές προβληματικές που τίθενται από τη διατριβή. Συγκεκριμένα, στο πρώτο κεφάλαιο τοποθετείται στην ανάλυση το συγκεντρωτικό εγχείρημα των Γάλλων βασιλέων και η επιτάχυνσή του κατά τη διάρκεια του 13ου αιώνα, που αποτελεί και το χρονικό επίκεντρο της μελέτης.
Ειδικότερα, γίνεται χρήση του αρχειακού υλικού προκειμένου να τεκμηριωθεί ότι η τελωνειακή πολιτική που ακολούθησαν με συνειδητό τρόπο οι βασιλείς της Γαλλίας είχε ως στόχο όχι μόνο την απομόνωση της Φλάνδρας δια της άσκησης πίεσης στους εμπόρους που προέρχονταν από αυτή τη βόρεια κομητεία, αλλά και την απαξίωση όποιων παραγόντων απειλούσαν με τη δημιουργία ενός οικονομικού χώρου ενιαίας συνεργασίας, που δεν θα ελεγχόταν από το Παρίσι και, ως εκ τούτου, ήταν αντίθετο προς το ενοποιητικό εγχείρημα της δυναστείας των Καπετιδών.
Στο δεύτερο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους εξετάζονται οι δομές εξουσίες και οι κοινωνικές ισορροπίες εντός των πόλεων της Καμπανίας. Παρουσιάζονται τα επιχειρήματα πολιτικών επιστημόνων όπως οι Avner Greif, Paul Milgrom, Barry R. Weingast και Douglass North. Στη μελέτη, πάντως, τηρείται μια στάση σαφώς διαφορετική από τα επιχειρήματα που έχουν αναδείξει οι προηγούμενοι περί «αυτορρύθμισης» του πλαισίου κανόνων που κατά καιρούς και κατά τόπους υφίστατο για τη λειτουργία των μεσαιωνικών αγορών. Προς αυτή την κατεύθυνση εξετάζονται και οι πιο πρόσφατες απόψεις ιστορικών όπως οι Wim Blockmans, Bas van Bavel και Sheilagh Ogilvie για σχετικά με ειδικότερες πτυχές του μεσαιωνικού εμπορίου, επικεντρωμένες στην περιοχή η οποία εξετάζεται, δηλαδή τον χώρο Φλάνδρας, Καμπανίας και Κάτω Χωρών.
Στο τρίτο κεφάλαιο του δεύτερου μέρους εξετάζονται όψεις της σύγκρουσης ανάμεσα στο βασίλειο της Γαλλίας με τη κομητεία της Φλάνδρας. Έμφαση δίνεται στο ζήτημα της καταγωγής της εξέλιξης και της διακύμανσης ορισμένων χαρακτηριστικών των μεσαιωνικών αγορών. Αυτές οι εξελίξεις στο οικονομικό πεδίο συνδυάζονται με τις πολιτικές αποφάσεις, με έμφαση στο βασικό στοιχείο που αναδεικνύει η διατριβή, δηλαδή τη χρήση εργαλείων τελωνειακής και νομισματικής πολιτικής με διπλό σκοπό: αρχικά τη διακοπή του δεσμού Φλάνδρας και Καμπανίας και εν συνεχεία την ολοκληρωτική υποταγή της κομητείας της Φλάνδρας.
Στη μελέτη προτείνεται η μετατόπιση του ιστορικού ενδιαφέροντος από την οικονομική θεσμική ανάλυση του μεσαιωνικού εμπορίου, όπως τουλάχιστον αυτή έχει προκύψει από την πρόσφατη βιβλιογραφία που εστιάζει στις αγορές της Φλάνδρας και της Καμπανίας. Προτείνεται η προσέγγιση του θέματος μέσα από τις γεωπολιτικές διεργασίες που συντελέστηκαν με δύο βασικούς άξονες. Αφενός το ενοποιητικό εγχείρημα του βασιλιά της Γαλλίας, αφετέρου την αποκλίνουσα τάση που δημιουργούσε η ανάπτυξη ισχυρών αγορών υπό τον έλεγχο αποκεντρωμένων ελίτ, όπως οι εμπορικές και αστικές ομάδες που ήλεγχαν τις πόλεις της Φλάνδρας.
Με αφορμή τη μελέτη του φαινομένου των μεσαιωνικών αγορών σε συνδυασμό με το ενοποιητικό εγχείρημα των βασιλέων της Γαλλίας στον πικαρδικό-φλαμανδικό χώρο, προτείνεται μια ερμηνευτική προσέγγιση με βάση τη συνδυαστική χρήση των εργαλείων της οικονομικής, της κοινωνικής και της ιστορίας της εργασίας, διατηρώντας την προσήκουσα σημασία στο υπερκείμενο πολιτικό πλαίσιο.
Το τρίτο σκέλος της θεωρητικής προσέγγισης του θέματος της διατριβής αφορά την ανάδειξη του γεωγραφικού χώρου και των οικονομικών και πολιτικών ορίων. Σε αυτό το πλαίσιο χρησιμοποιήθηκαν κάποια εργαλεία της γεωπολιτικής με κυριότερο το έργο του Τζέραρντ Τολ.
Οι τρεις θεωρητικές προσεγγίσεις του ζητήματος της κατασκευής, της θεσμοθέτησης και της μετατόπισης των μεσαιωνικών αγορών γίνονται μέσα από την ανάδειξη δύο παράλληλων ιστορικών διεργασιών.
Η πρώτη είναι η διεθνοποίηση του χερσαίου εμπορίου με επίκεντρο το γαλλικό χώρο, δηλαδή τη Φλάνδρα και τη Καμπανία, μέσα από τα δίκτυα θεσμικά οργανωμένων αγορών, κάθε ένα με τα διακριτά χαρακτηριστικά του.
Η δεύτερη είναι η εξέλιξη του συγκεντρωτικού εγχειρήματος της γαλλικής μοναρχίας, στο πλαίσιο του οποίου χρησιμοποιήθηκαν συνειδητά τα εσωτερικά όρια του βασιλείου της Γαλλίας, προκειμένου διαρραγεί η συνέχεια του – κυρίως οικονομικού άξονα – που συνέδεε τη Φλάνδρα και την Καμπανία.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Ιστορία
Λέξεις-κλειδιά:
Καμπανία, Φλάνδρα, χερσαίο εμπόριο, Εμποροπανηγύρεις, Θεσμοί, 13ος αιώνας, Καπετίδες, τελωνειακή πολιτική, οικονομία, εμπορική διαιτησία, εδαφικότητα
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
0
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
630
