Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αργυρή Γιαλεράκη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Μαριάννα Πολίτου, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Τα αιμοπετάλια (PLT) έχουν κομβικό ρόλο στη διαδικασία της αιμόστασης μέσω της προσκόλλησης, της ενεργοποίησης και του σχηματισμού θρόμβου στο τραυματισμένο ενδοθήλιο. Τα PLT είναι τα μικρότερα σε μέγεθος κύτταρα του αίματος, είναι απύρηνα με πολλά οργανίδια στο κυτταρόπλασμά τους, δύο εκ των οποίων τα α- και δ-κοκκία να βρίσκονται αποκλειστικά σε αυτά. Το περιεχόμενο των κοκκίων απελευθερώνεται κατά την ενεργοποίηση των PLT, οδηγώντας στην συσσώρευσή τους. Προέρχονται από τα γιγάντια μεγακαρυοκύτταρα (ΜΚ) του μυελού μέσω μιας πολύπλοκης και καλά ρυθμιζόμενης διαδικασίας. Κατά τη πορεία ωρίμανσής τους τα ΜΚ υπόκεινται σε διαδοχικές ενδομιτώσεις, αποκτούν πολύλοβους πυρήνες με υψηλή συγκέντρωση DNA, και συσσωρεύουν μεγάλες ποσότητες πρωτεϊνών και μεμβρανών. Τα ώριμα πλέον ΜΚ, μέσω μιας καλά συντονισμένης κυτταροσκελετικής διαδικασίας, δημιουργούν επιμήκη ψευδοπόδια του κυτταροπλάσματος (τα προαιμοπετάλια), τα οποία προβάλλουν προς το εσωτερικό των τριχοειδών αγγείων και αποσπώμενα, απελευθερώνονται στην κυκλοφορία ως PLT. Η πορεία της μεγακαρυοποίησης περιλαμβάνει περισσότερα από 75 γονίδια, τα οποία κωδικοποιούν μεταγραφικούς και μεταφραστικούς παράγοντες, κυτταροσκελετικές πρωτεΐνες, παράγοντες οντογένεσης των κοκκίων, μεμβρανικούς υποδοχείς και πρωτεΐνες μεταγωγής σήματος, τα οποία ρυθμίζουν τη διαφοροποίηση των ΜΚ και την παραγωγή και απελευθέρωση των PLT. Πολυμορφισμοί σε οποιοδήποτε από αυτά τα γονίδια μπορεί να οδηγήσει σε αιμοπεταλιακή διαταραχή. Οι συγγενείς αιμοπεταλιοπάθειες (IPD) είναι μια ετερογενής ομάδα σπάνιων ασθενειών, κληρονομούμενων με αυτοσωματικό υπολειπόμενο, αυτοσωματικό επικρατούντα ή Χ-συνδεδεμένο τρόπο, και χαρακτηρίζονται από ποσοτικές ή ποιοτικές διαταραχές των PLT, αν και συχνά συνδυάζεται η θρομβοπενία με αιμοπεταλιακή δυσλειτουργία. Οι ασθενείς με IPD παρουσιάζουν μεγάλο εύρος αιμορραγικών διαθέσεων, από αιμορραγία των βλεννογόνων (επίσταξη, ουλορραγία) έως και απειλητική για τη ζωή τους αιμορραγία μετά από χειρουργείο ή τραύμα, ενώ πολλές διαταραχές είναι συνδρομικού τύπου και επηρεάζουν και άλλα συστήματα. Η συχνότητα τους υπολογίζεται περίπου από 1:10.000 έως 1:1.000.000 γεννήσεις, αν και αυτός ο αριθμός είναι μάλλον υποεκτιμημένος διότι πολλές φορές διαγιγνώσκονται εσφαλμένα ως ITP. Πρόσφατη μελέτη, στην οποία διερευνήθηκε η συχνότητα μοριακών παραλλαγών (μόνο σημειακές μεταλλάξεις, ενθέσεις και ελλείψεις) σε 125.748 άτομα χωρίς ιστορικό σημαντικής παιδικής νόσου και αφορούσε 58 γονίδια σχετιζόμενα με διαταραχές των PLT, έδειξε ότι το 0,329% του γενικού πληθυσμού είχε μια κλινικώς σημαντική παραλλαγή σε κάποιο από αυτά τα γονίδια. Εξαιτίας της σπανιότητας αυτών των νοσημάτων, οι βάσεις DNA δεδομένων και οι σύγχρονες τεχνικές γονιδιακού ελέγχου όπως η WES και η NGS, είναι απαραίτητες για την έρευνα και την διασαφήνισή τους. Η παρούσα μελέτη περιγράφει τις IPD, καταγράφει τον κλινικό φαινότυπο και τη μοριακή βάση τους, και τις κατηγοριοποιεί σύμφωνα με τις διαταραχές: Α. των μεταγραφικών και μεταφραστικών οδών μεγακαρυοποίησης και παραγωγής αιμοπεταλίων (14), Β. των μεμβρανικών υποδοχέων μορίων προσκόλλησης (6), Γ. των κυτταροσκελετικών και δομικών πρωτεϊνών (15), Δ. της σύνθεσης, μετακίνησης ή έκκρισης κοκκίων (9), Ε. τις σχετιζόμενες με την απόπτωση (7), ΣΤ. της ενδοκυττάριας μεταγωγής σήματος (13).
Λέξεις-κλειδιά:
Αιμοπετάλια, Μεγακαρυοκύτταρα, Συγγενείς αιμοπεταλιοπάθειες, Διαταραχές λειτουργικότητας αιμοπεταλίων
