Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Νανάς Σεραφείμ, Καθηγητής, Ιατρικής Σχολής, ΕΚΠΑ
Φιλίππου Αναστάσιος, Καθηγητής, Ιατρικής Σχολής, ΕΚΠΑ
Βασιλειάδης Ιωάννης, Καθηγητής, Ιατρικής Σχολής, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Εισαγωγή: Η επιστημονική κοινότητα ξεκίνησε να μελετά τη χρήση της δόνησης ως μία μορφή άσκησης από πολύ νωρίς, αναδεικνύοντας την θεραπευτική της αξία στο μυοσκελετικό, αναπνευστικό, αγγειακό και ενδοκρινικό σύστημα, τόσο σε υγιές όσο και σε κλινικό πληθυσμό. Ο μηχανισμός δράσης της δόνησης βασίζεται κυρίως στην ενεργοποίηση του τονικού αντανακλαστικού, όπου η ακούσια ενεργοποίηση των μυϊκών ομάδων, σε επίπεδο νωτιαίου μυελού, καθιστά τη συσκευή της δόνησης υποσχόμενο μέσο θεραπευτικής προσέγγισης για την πρώιμη κινητοποίηση ασθενών, που βρίσκονται σε παρατεταμένο κλινοστατισμό, με καμία ή ελάχιστη δυνατότητα συμμετοχής στο φυσικοθεραπευτικό πρόγραμμα αποκατάστασης. Ο περιορισμός της φυσικής κίνησης σε συνθήκες παρατεταμένης κατάκλισης, επιφέρει πολυσυστηματικές αλλαγές, με σημαντική έκπτωση της λειτουργικής ικανότητας και της ποιότητας ζωής του ατόμου, που υφίσταται τον περιορισμό, ακόμα και όταν δεν συνυπάρχει υποκείμενο νόσημα. Σκοπός λοιπόν της παρούσας συστηματικής ανασκόπησης είναι η μελέτη της συστηματικής δράση της δόνησης, στο σύνολο των συστημάτων του σώματος, που επηρεάζονται σε συνθήκες μακροχρόνιας κατάκλισης. Απώτερο στόχο, αποτελεί η εξαγωγή συμπερασμάτων για την θεραπευτική αξία της δόνησης ως μέσο πρόληψης και αντιμετώπισης των πολυσυστηματικών επιπλοκών που επέρχονται από την ακινησία.
Μέθοδος: Η συγγραφή της παρούσας συστηματικής ανασκόπησης έγινε σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της PRISMA (Preferred Reporting Items for Systematic Reviews and Meta-Analyses), ενώ ο ποιοτικός έλεγχος των άρθρων έγινε σύμφωνα με την κλίμακα της PEDro (PEDro scale). Χρησιμοποιήθηκαν τρεις ηλεκτρονικές βάσεις επιστημονικών δεδομένων, PubMed, Cohrane και Greynet, για την συλλογή των επιμέρους άρθρων, που χαρτογραφούν τις παθοφυσιολογικές αλλαγές, που συμβαίνουν στο σώμα κατά την μακρόχρονη ακινητοποίηση σε οριζόντια κατάκλιση και μελετούν ως κύριο μέσο αντιστάθμισης αυτών των προσαρμογών, τη χρήση της πλατφόρμας δόνησης. Κύριο κριτήριο αποκλεισμού αποτέλεσε το διαφορετικό μοντέλο ακινητοποίησης, πέραν της οριζόντιας κατάκλισης (ακινητοποίηση μεμονωμένου μέλους, μέρος του μέλους, ύπτια κατάκλιση με κλίση του κρεβατιού προς το έδαφος κατά 6°). Μοντέλα ακινητοποίησης δηλαδή, που δεν προσομοίαζαν την ακινητοποίηση που υφίστανται βαρέως πάσχοντες ασθενείς κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης νοσηλείας τους.
Αποτελέσματα: Από τις τρεις ηλεκτρονικές βάσεις επιστημονικών δεδομένων εντοπίστηκαν συνολικά 1066 άρθρα. Από την ενδελεχή μελέτη των άρθρων, που κρίθηκαν κατάλληλα/άμεσα σχετιζόμενα με το αντικείμενο της έρευνας και σύμφωνα με τα κριτήρια επιλογής και αποκλεισμού, απέμειναν 15 μελέτες, που χρησιμοποιήθηκαν για την παρούσα συστηματική ανασκόπηση. Ως προς τη μεθοδολογική ποιότητα, 14 μελέτες χαρακτηρίστηκαν ως μέτριες και 1 ως υψηλής ποιότητας. Τα 15 άρθρα, που προέκυψαν κατά την βιβλιογραφική ανασκόπηση, τα ομαδοποιήσαμε σύμφωνα με τον σχεδιασμό της μελέτης, σε δύο κύρια ερευνητικά πρωτόκολλα. Το πρώτο ερευνητικό πρωτόκολλο (μελέτη του Βερολίνου, BerlinBed-Rest, BBR) αφορούσε τη μελέτη της εφαρμογής της πλατφόρμας δόνησης με την σύγχρονη ενεργητική συμμετοχή του δείγματος, εκτελώντας ένα κύκλο ασκήσεων αντίστασης κλειστή κινητικής αλυσίδας, ενώ το δεύτερο ερευνητικό πρωτόκολλο αφορούσε τη χρήση της πλατφόρμας δόνησης χωρίς την ενεργητική συμμετοχή του δείγματος. Οι 14 από αυτές τις μελέτες, σχεδιάστηκαν με βάση το πρωτόκολλο του Βερολίνου και χρησιμοποίησαν το ίδιο δείγμα υγιών εθελοντών, ενώ 1 μελέτη εφάρμοσε το δεύτερο ερευνητικό πρωτόκολλο και αφορούσε βαρέως πάσχοντες ασθενείς. Από τις 14 μελέτες του Βερολίνου προέκυψε, ότι η δόνηση σε συνδυασμό με ασκήσεις αντίστασης προλαμβάνει ή επιβραδύνει ή εξομαλύνει τις πολυσυστηματικές αλλαγές που προκύπτουν εξαιτίας της ακινησίας. Από την 1 μελέτη σε βαρέως πάσχοντες προέκυψε ότι η δόνηση είναι μία εύκολη και ασφαλής μέθοδος πρώιμης κινητοποίησης βαρέων πασχόντων ασθενών, ικανή να ενεργοποιήσει το μυϊκό σύστημα χωρίς την ενεργητική συμμετοχή των ασθενών.
Μελλοντικές Μελέτες: Στην παρούσα συστηματική ανασκόπηση χρησιμοποιήθηκε η οριζόντια κατάκλιση ως μοντέλο ακινητοποίησης, προκειμένου να μελετηθεί η χρήση της δόνησης ως αντίμετρο στις επερχόμενες προσαρμογές του σώματος. Ωστόσο, απαιτείται ο σχεδιασμός περεταίρω κλινικών μελετών, που θα μπορούν 1) να εξετάζουν την συστηματική δράση της δόνησης, 2)να την απομονώνουν από άλλες θεραπευτικές πράξεις και τεχνικές, προκειμένου να διεξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα ως προς το ρόλο της σε ένα πρόγραμμα αποκατάστασης και 3) να εκμεταλλεύονται τη δράση αυτής χωρίς να απαιτείται η ενεργητική συμμετοχή του ασθενούς.
Συμπεράσματα: Η εφαρμογή της πλατφόρμας δόνησης επί κλίνης είναι εφικτή και επομένως, μπορεί να αποτελέσει μέρος του προγράμματος αποκατάστασης σε καταστάσεις όπου η ακινητοποίηση του ατόμου είναι επιβεβλημένη. Από τα δύο κύρια ερευνητικά πρωτόκολλα, που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτή την συστηματική ανασκόπηση, προκύπτουν ενδείξεις για την αποτελεσματική χρήση της δόνησης ως εναλλακτικό τρόπο πρώιμης κινητοποίησης και επομένως πρόληψης της φθοροποιός δράση της ακινητοποίησης στα συστήματα του οργανισμού.
