Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Μεγαλοφώνου Περσεφόνη (Καθηγήτρια Ιχθυολογίας, Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ (Επιβλέπουσα)
Ζερβουδάκη Σουλτάνα (Ερευνήτρια Α΄, ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.)
Ραΐτσος - Εξαρχόπουλος Διονύσιος (Επικ. Καθηγητής Θαλάσσιας Βιολογίας, Τμήμα Βιολογίας, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η διπλωματική αυτή εργασία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Διιδρυματικού Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών “Ωκεανογραφία και Διαχείρισης Θαλάσσιου Περιβάλλοντος” του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.). Σκοπός της εργασίας ήταν η διερεύνηση των τροφικών σχέσεων μεταξύ των ιχθυδίων των δύο ειδών του γένους Trachurus, του T. mediterraneus (ασπροσαύριδο) και του T. trachurus (γκριζοσαύριδο) με τις μέδουσες του είδους Cotylorhiza tuberculata στην ευρύτερη περιοχή του Βόρειου Ευβοικού κόλπου. Τα είδη αυτά είναι οικονομικά σημαντικά στην παγκόσμια αλιεία, συνεπώς η καλύτερη κατανόηση των οικολογικών παραμέτρων που επηρεάζουν τη συμπεριφορά τους και των δια-ειδικών σχέσεων που δημιουργούνται κυρίως κατά τα πρώτα στάδια της ζωής τους, έχει μεγάλη σημασία.
Για την πραγματοποίηση της εργασίας έγιναν δειγματοληψίες στον Βόρειο Ευβοϊκό Κόλπο, και συγκεκριμένα στην περιοχή των οικισμών Λίμνη και Χρόνια στην νήσο Εύβοια, απέναντι από την νήσο Αταλάντη. Οι δειγματοληψίες πραγματοποιήθηκαν με μικρό φουσκωτό σκάφος, κατά τον μήνα Αύγουστο του 2019. Κατά την διαδικασία, συλλαμβάνονταν μέδουσες οι οποίες βρίσκονταν κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας, κοντά στους βραχίονες των οποίων βρίσκονταν τα ιχθύδια του γένους Trachurus, με τη χρήση απόχης μικρού «ματιού», ώστε αυτά να μην μπορέσουν να δραπετεύσουν κατά την εξαγωγή των μεδουσών από την θάλασσα. Στη συνέχεια, μετρούνταν ο αριθμός των ιχθυδίων για κάθε συλληφθείσα μέδουσα, καθώς και το μέγεθος του κώδωνα της ίδιας της μέδουσας. Τα ιχθύδια στη συνέχεια φυλάσσονταν σε διάφανα πλαστικά δοχεία και στη συνέχεια καταψύχονταν στους -20°C στο εργαστήριο μέχρι την εργαστηριακή τους μελέτη.
Κατά την μελέτη των ιχθυδίων στο εργαστήριο, πραγματοποιήθηκε αναγνώριση του είδους, έγιναν μορφομετρικές μετρήσεις (μήκος, βάρος, μήκος κάτω γνάθου) καθώς και ανάλυση του στομαχικού περιεχομένου κάθε ατόμου. Πραγματοποιήθηκαν συσχετίσεις των μορφομετρικών χαρακτηριστικών, ενώ υπολογίσθηκαν οι δείκτες Ευρωστίας (Condition Factor), Κενότητας (Vacuity Index) και Πληρότητας (Fullness Index) για το κάθε ιχθύδιο. Στη συνέχεια αναλύθηκαν τα περιεχόμενα των στομάχων και οι οργανισμοί που βρέθηκαν χωρίστηκαν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες (Copepoda, Bivalvia, Gasteropoda) και καταμετρήθηκε ο αριθμός τους σε όλα τα ιχθύδια, ενώ όσοι δεν αναγνωρίσθηκαν λόγω μερικής ή πλήρους πέψης τους, καταγράφηκαν ως «Μη Αναγνωρίσιμοι».
Όσον αφορά στα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας, το πιο διαδεδομένο από τα δύο είδη ήταν το T. trachurus με 115 άτομα, εκ του συνολικού αριθμού 171, ενώ τα υπόλοιπα 56 ανήκαν στο είδος T. mediterraneus, με την μέση τιμή του μήκους τους να είναι 19,46 mm, ενώ ξεχωριστά για τα δύο είδη T. trachurus και T. mediterraneus η τιμή αυτή ήταν 17,85 mm και 22,74 mm αντίστοιχα. Η μέση τιμή του βάρους τους ήταν 0,142g, και ξεχωριστά για τα δύο είδη T. trachurus και T. mediterraneus, η τιμή αυτή ήταν 0,106g και 0,215g αντίστοιχα, ενώ τέλος, η μέση τιμή του μήκους της κάτω γνάθου ήταν 2,64 mm για όλα τα ιχθύδια, και ξεχωριστά για τα δύο είδη T. trachurus και T. mediterraneus, η τιμή αυτή ήταν 2,49 mm και 2,95 mm αντίστοιχα. Η κατανομή των ιχθυδίων όσον αφορά τόσο στο ολικό τους μήκος, όσο και στο βάρος και στο μήκος της κάτω γνάθου δεν ήταν κανονική, ενώ δεν ήταν κανονική ούτε η κατανομή του μεγέθους των μεδουσών (διάμετρος). Η συσχέτιση του βάρους με το ολικό μήκος ακολουθούσε τον τύπο W = a * TLb, με τις τιμές a και b να έχουν τιμές a = 0,0000252 και b = 2,827773 συνολικά για όλα τα ιχθύδια. Το ολικό μήκος με το μήκος της κάτω γνάθου παρατηρήθηκε ότι είχαν γραμμική συσχέτιση μεταξύ τους, ενώ δεν υπήρξε ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των ιχθυδίων που συλλήφθηκαν με την κάθε μέδουσα και τη διάμετρο του κώδωνά της. Υπολογίσθηκε επίσης ο δείκτης ευρωστίας (Κ) των ιχθυδίων και βρέθηκε πως δεν υπήρξε συσχέτιση αυτού ούτε με το μήκος αλλά ούτε και με το βάρος των ιχθυδίων.
Επίσης, μετρήθηκε το βάρος των στομάχων των ιχθυδίων, το οποίο δεν παρουσίασε καμία συσχέτιση με το βάρος των ιχθυδίων ή με το μήκος τους. Ακόμα, υπολογίσθηκαν οι δείκτες κενότητας (%VI) και πληρότητας (%Jr), με τον πρώτο να έχει τιμή για τον συνολικό αριθμό των ιχθυδίων %VI = 38,02%. Ο δείκτης πληρότητας δεν παρουσίασε επίσης καμία συσχέτιση με το μήκος ή το βάρος των ιχθυδίων. Πραγματοποιήθηκαν επίσης αναλύσεις του στομαχικού περιεχομένου των ιχθυδίων όσον αφορά τα θηράματα και βρέθηκε πως ως επί το πλείστον, τα ιχθύδια αυτά διατρέφονται με Κωπήποδα (Ποσοστό αριθμητικής αφθονίας %Cn = 83,17%) ενώ τέλος, πρέπει να αναφερθεί πως παρατηρήθηκαν συνολικά 8 μικροπλαστικά σε 7 ιχθύδια.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας θεωρείται πως, τουλάχιστον στην περιοχή του Βόρειου Ευβοϊκού κόλπου, η σχέση των ιχθυδίων του γένους Trachurus με την μέδουσα C.tuberculata πραγματοποιείται από τα ιχθύδια κυρίως με σκοπό την έναρξη της δημιουργίας των πρώτων κοπαδιών του γένους, την εξασφάλιση τροφής, την παροχή σκίασης αλλά και κάποιας μορφής προστασίας από τους θηρευτές τους.
