Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Αντώνιος Δ. Παναγιώτου, Καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας ΕΚΠΑ
Διονύσιος Χ. Καλαμάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας ΕΚΠΑ
Κωνσταντίνος Δ. Παΐδας, Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Αναμφίβολα, οι άγιοι ενός τόπου αποτελούν διαχρονικό του καύχημα και αδιάψευστη δόξα του. Άλλοι από αυτούς γεννήθηκαν στον τόπο που αγίασαν, άλλοι διέμειναν στον τόπο ως πάροικοι, ενώ κάποιοι μαρτύρησαν ποικιλοτρόπως για τη δόξα του Φιλανθρώπου Θεού. Ανεξάρτητα, όμως, από τον τρόπο που πολιτογραφούνται άγιοι του εκάστοτε τόπου, στις περισσότερες περιπτώσεις, γίνεται ορατό ότι οι άνθρωποι αυτοί με τα δάκρυα της μετανοίας τους πότισαν τον τόπο που έζησαν επιδιώκοντας με υπεράνθρωπους αγώνες να ανακαινίσουν τους εαυτούς τους και τους συνανθρώπους τους.
Ξεκινώντας την καταγραφή των πληροφοριών για τους Λάκωνες Αγίους, παρατηρείται ότι στην αρχή γνωστοί τοπικοί άγιοι ήταν ο πολιούχος μας (όλων των Λακώνων) όσιος Νίκων ο «Μετανοεῖτε», ο άγιος και θαυματουργός Θεόκλητος Λακεδαιμονίας, ο άγιος νεομάρτυρας Ιωάννης, ο όσιος Λεόντιος ο Μονεμβασιώτης και οι ασκητές Άγιοι Θωμάς και Γεώργιος οι εν Μαλεώ αθλήσαντες. Με αυτούς τους αγίους φιλοτεχνήθηκε ιερά εικόνα, συνετέθη ιερά Ακολουθία από τον Πανοσιολ. Αρχιμ. Ιωήλ Φραγκάκο (νυν Μητροπολίτη Εδέσσης) και καθιερώθηκε η εορτή τους, ως «σύναξις» τη Β΄ Κυριακή των Νηστειών, με πανηγυρικό εσπερινό και αρχιερατική θεία λειτουργία στον περικαλλή Ι.Ν Αγίου Νικολάου Σπάρτης, ένα κλίτος του οποίου εγκαινιάστηκε επ’ ονόματι των Λακώνων Αγίων.
Αργότερα, προστέθηκαν στη χορεία των Λακώνων Αγίων και οι όσιοι Μάξιμος ο Γραικός, Γρηγόριος ο Μυστριώτης, Ηλίας ο Νέος και η οσία Υπομονή, μητέρα του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Εν συνεχεία, όπως καταγράφεται στο πόνημα του κ. Πέτρου Βλαχάκου «Οι άγιοι της Λακωνίας στη διαδρομή της ιστορίας», ανακαλύφθηκαν και άλλοι δεκατέσσερις άγιοι που σχετίζονται με την ιστορία της ευρύτερης περιοχής μου. Έτσι, στην ευρύτατη χορεία των Λακώνων Αγίων εντάχθηκαν και ο όσιος Σαραπίων ο Σινδόνιος, ο άγιος Πέτρος επίσκοπος Μονεμβασίας, ο άγιος Θεοφάνης Μονεμβασίας, ο άγιος Θεόδωρος Κυθήρων, ο άγιος Ρωμανός ο επί την σκλέπαν, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως άγιος Ισίδωρος Βουχειράς, ο Φώτιος Μονεμβασίας, Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ρωσίας, ο νεομάρτυς άγιος Ρωμανός, ο Λακεδαίμων εκ Δημηνίτζης, ο άγιος Γαλακτίων από την Αναβρυτή, ο νεομάρτυρας Μητροπολίτης Λακεδαιμονίας Νεόφυτος, ο νεομάρτυς άγιος Μήτρος ή Δημήτριος ο Πελοποννήσιος, που καταγόταν από τη Θεισόα Ηλείας και ο νεομάρτυρας άγιος Ιωάννης Σταματελόπουλος εκ Τουρκολέκα.
Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι η δημιουργία μιας ολοκληρωμένης εικόνας για τον εκάστοτε Λάκωνα Άγιο, ώστε να αποτελέσει βοηθητικό εργαλείο για τον μελετητή και επαρκές ανάγνωσμα για τον αναγνώστη. Γι’ αυτό, στο κύριο σώμα της εργασίας, αμέσως μετά την παράθεση της βιβλιογραφίας (βραχυγραφίες λεξικών, περιοδικών, σειρών, βοηθημάτων) και του συνοπτικού πίνακα με τον εορτασμό των αγίων κατά σειρά προτεραιότητάς τους στο εκκλησιαστικό έτος, καταγράφονται τα σχετικά υμνογραφικά και αγιολογικά κείμενα για κάθε άγιο χωριστά.
Για την ακρίβεια, ως προς τη δομή του κύριου θέματος, στην αρχή υπάρχει η πλήρης καταγραφή του υμνογραφικού κειμένου της ιεράς ασματικής ακολουθίας Πάντων των Λακώνων Αγίων, όπως αυτή συνετέθη για δεύτερη φορά -εμπλουτισμένη με την προσθήκη των υπολοίπων αγίων- από τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Εδέσσης κ. Ιωήλ.
Στη συνέχεια, ακολουθεί η καταγραφή των αγίων με τη σειρά προτεραιότητάς τους στο εκκλησιαστικό έτος. Συγκεκριμένα, καταγράφεται το ονομά του καθενός εξ αυτών, η ημερομηνία εορτασμού του και αν η εορτή του είναι σταθερή ή κινητή. Να σημειωθεί ότι καταγράφονται συγκεντρωτικά στο τέλος εκείνοι οι άγιοι που εορτάζουν τη Β΄ Κυριακή των Νηστειών, οπότε και εορτάζεται η σύναξη των Λακώνων Αγίων.
Ύστερα από αυτά, έπεται υμνογραφικό κείμενο – σε άλλους απλώς το απολυτίκιό τους, σε άλλους τροπάρια, κοντάκια, ειρμοί, θεοτοκία, κανόνες και σε ορισμένους καμία υμνογραφική αναφορά- στις περιπτώσεις που εντοπίστηκε κάτι τέτοιο από την έρευνα.
Τέλος, μετά το υμνογραφικό κείμενο, όπου υπάρχει, παρατίθεται το συναξάρι του αγίου που κάθε φορά αναλύεται, όπως αυτό προέκυψε κυρίως από την παράλληλη μελέτη αγιολογικών και ιστορικών κειμένων.
