Τμήμα Ιατρικής
Βιβλιοθήκη Επιστημών Υγείας

2023-09-25

2023

Μητρόπουλος Κωνσταντίνος

Αθανάσιος Κοτσίνας, Αναπληρωτής Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Βασίλειος Γοργούλης, Καθηγητής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Πατρινός, Καθηγητής, Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστήμιο Πατρών
Φραγκίσκα Σιγάλα, Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Κλειώ Αναστασοπούλου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, ΕΚΠΑ
Γεώργιος Παμπαλάκης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Τμήμα Φαρμακευτικής, ΑΠΘ
Μαρία Αναγνωστούλη, Επίκουρη Καθηγήτρια, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ

Προσδιορισμός της γενετικής βάσης της αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης (Amyotrophic Lateral Sclerosis – ALS) στον ελληνικό πληθυσμό

Ελληνικά

Προσδιορισμός της γενετικής βάσης της αμυοτροφικής πλευρικής σκλήρυνσης (Amyotrophic Lateral Sclerosis – ALS) στον ελληνικό πληθυσμό

Η Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση (Amyotrophic Lateral Sclerosis, ALS) είναι μία νευροεκφυλιστική διαταραχή, η οποία συγκαταλέγεται στη γενικότερη κατηγορία των Νόσων του κινητικού νευρώνα (Motor neuron diseases, MND). Χαρακτηρίζεται από προοδευτική μυϊκή ατροφία, η οποία οφείλεται σε εκφύλιση των ανώτερων και κατώτερων κινητικών νευρώνων. Διακρίνεται σε δύο μορφές, την κληρονομική ALS (familial ALS, fALS) και τη σποραδική ALS (sporadic ALS, sALS), με τη δεύτερη να παρουσιάζει και τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης. Ο χρόνος επιβίωσης των ατόμων που πάσχουν από ALS είναι αρκετά μικρός, με εξαίρεση ένα πολύ μικρό ποσοστό που επιβιώνει για περισσότερο από 10 χρόνια. Θεωρείται μία νόσος ανίατη, καθώς οι υπάρχουσες θεραπευτικές προσεγγίσεις στοχεύουν στην αύξηση του χρόνου επιβίωσης και στη βελτίωση του τρόπου ζωής των ασθενών. Η επίπτωση της νόσου για τους Ευρωπαίους είναι κατά μέσο όρο 2-3 άτομα ανά 100.000. Ωστόσο, από τους υποπληθυσμούς της Ευρώπης, οι Καυκάσιοι είναι αυτοί που εμφανίζουν και τα μεγαλύτερα ποσοστά επίπτωσης. Τα στοιχεία που διαθέτουμε για τον ελληνικό πληθυσμό είναι ελάχιστα, αν και τα νούμερα φαίνεται να είναι συγκρίσιμα με αυτά των υπόλοιπων Ευρωπαίων.
Υπάρχουν πολλές υποθέσεις σχετικά με τους πιθανούς μηχανισμούς παθογένειας και ένας μεγάλος αριθμός μελετών που προτείνουν τη συμμετοχή πολλών γονιδίων στην εκδήλωση της νόσου. Ωστόσο, η ALS και κυρίως η σποραδική της μορφή, είναι μία ιδιαίτερα πολύπλοκη ασθένεια, καθώς το περιβάλλον αλληλεπιδρά με το γονότυπο, προκειμένου να εκδηλωθεί η παθολογική κλινική εικόνα.
Η συγκεκριμένη εργασία αποτελεί καίριο μέρος μίας ευρύτερης μελέτης που αφορά την απόπειρα διερεύνησης της γενετικής βάσης της sALS. Ακολουθήθηκε μία στρατηγική μελετών επιβεβαιωτικής επανάληψης (Replication study) για την αξιοπιστία των αποτελεσμάτων μας με τρία μέρη. Στην πρώτη ομάδα ασθενών, πραγματοποιήθηκε αλληλούχηση ολόκληρου του γονιδιώματος 6 Ελλήνων ασθενών με sALS και 5 Ελλήνων υγιών ατόμων, από όπου προέκυψαν 174 γονιδιωματικές παραλλαγές (μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί, single nucleotide polymorphisms, SNPs), οι οποίες εντοπίζονταν μόνο στο γονιδίωμα των υπό μελέτη ασθενών με sALS. Με τη βοήθεια βιοπληροφορικών εργαλείων και εκτενούς έρευνας στη βιβλιογραφία η μελέτη επικεντρώθηκε σε συγκεκριμένες γονιδιωματικές παραλλαγές. Συγκεκριμένα, η μελέτη μας επικεντρώθηκε στα γονίδια TBC1D1 και FTO, και για πρώτη φορά στον ελληνικό πληθυσμό, με βάση τα αποτελέσματα της βιοπληροφορικής ανάλυσης. Στη δεύτερη ομάδα ασθενών, πραγματοποιήθηκε γονοτύπηση των ίδιων γονιδιωματικών παραλλαγών τους σε 28 Έλληνες ασθενείς με sALS και 50 υγιείς εθελοντές και στη συνέχεια τα αποτελέσματα που προέκυψαν αξιολογήθηκαν με τη χρήση πλήθους στατιστικών μεθόδων. Για την καλύτερη αξιολόγηση των αποτελεσμάτων μας, σαναλύθηκε και τρίτη μεγαλύτερη ομάδα ασθενών, ενδελεχής διερεύνηση των επιλεγμένων γονιδιωματικών παραλλαγών σε μεγαλύτερο πληθυσμιακό δείγμα αποτελούμενο από 114 Έλληνες ασθενείς με sALS και 38 επιπλέον υγιείς εθελοντές, καθώς και σε ένα ευρύτερο πληθυσμιακά δείγμα, το οποίο περιελάμβανε Σαρδήνιους και Τούρκους ασθενείς με sALS και υγιείς εθελοντές. Από τις γονιδιωματικές αυτές παραλλαγές, μόνο η rs17217144 στο γονίδιο FTO διατήρησε τη στατιστική της σημαντικότητα και μόνο για τον ελληνικό πληθυσμό. Όσον αφορά τους πληθυσμούς των Σαρδηνίων και των Τούρκων καμία από τις γονιδιωματικές παραλλαγές που μελετήθηκαν δεν παρουσίασαν στατιστικά σημαντική πιθανότητα συσχέτισης με την εκδήλωση της sALS, ευρήματα ενδεικτικά πληθυσμιακής διαφορετικότητας και ταυτόχρονα, «ιδρυτικού φαινομένου» για τον ελληνικό πληθυσμό. Παράλληλα, λειτουργικές μελέτες έδειξαν ότι το γονίδιο FTO και όχι το γονίδιο TBC1D1 εκφράζεται μόνο στους κινητικούς νευρώνες, κάτι που επιβεβαιώνει τον πιθανό του ρόλο στην παθογένεση της sALS.
Η μελέτη αυτή είναι η πρώτη μέχρι σήμερα που αναφέρει τη γενετική συσχέτιση γονιδιωματικών παραλλαγών του γονιδίου FTO με τη sALS, το οποίο μπορεί να αποτελεί βιοδείκτη προδιάθεσης στη νόσο για τους Έλληνες ασθενείς με sALS, «φωτίζοντας» ταυτόχρονα τους (παθο)βιολογικούς μηχανισμούς της νόσου.

Επιστήμες Υγείας

Αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση, Γενετική βάση, Γενετικές παραλλαγές, Ανάλυση ολόκληρου του γονιδιώματος, Γονίδιο FTO

Όχι

0

Ναι

143

197

Δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στο αρχείο. H πρόσβαση επιτρέπεται μόνο εντός του δικτύου του ΕΚΠΑ.

https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/3359317