Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Χρυσόθεμις Σταματοπούλου-Βασιλάκου, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
Κυριακή Πετράκου, Ομότιμη Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
Ευριπίδης
Γαραντούδης, Καθηγητής Τμ. Φιλολογίας ΕΚΠΑ
Αλεξία Αλτουβά, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
Αικατερίνη Δικομοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
Γρηγόριος Ιωαννίδης,
Αναπληρωτής Καθηγητής ΕΚΠΑ
Παναγιώτης Μιχαλόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Ο Ν. Χάγερ-Μπουφίδης γεννήθηκε στην Αθήνα στη δύση του 19ου αιώνα, το 1899. Γόνος
μεγαλοαστικής οικογένειας, απόγονος της αριστοκρατικής οικογένειας του Γερμανού
Φρειδερίκου Χάγερ από την πλευρά του πατέρα του και εγγονός του Λειβαδίτη πολιτικού
και προέδρου της Βουλής Νικόλαου Μπουφίδη από την πλευρά της μητέρας του,
μεγάλωσε στην Αθήνα, την Πάτρα και τη Μανσούρα (Αίγυπτος).
Υπήρξε ανεξάρτητος και τολμηρός. Κατά τους δύσκολους εκείνους καιρούς του Β΄
Παγκοσμίου Πολέμου, υπερασπίστηκε μαχητικά τις ιδέες του για την ελευθερία και
φυλακίστηκε από τους Γερμανούς, όπως και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου.
Πίστευε ακράδαντα στις ανθρώπινες αξίες, ενώ τον χαρακτήρισαν ως ιδιόρρυθμο,
κρίνοντας ίσως έτσι την ανεπιτήδευτη ευθύτητα της γνώμης του και την άρνησή του να
υποταχθεί σε παρέες, σχολές αλλά και κόμματα. Μετριόφρων και «ταπεινός», έζησε όλη
του τη ζωή αθόρυβα. Αιθεροβάμων και ονειροπόλος, ομολογούσε ότι ήταν τρομερά
ενθουσιώδης. Εξαιρετικά αγαπητός σε όλες τις φιλολογικές και καλλιτεχνικές παρέες,
λάτρης του ωραίου φύλου, δήλωνε ωστόσο ερωτευμένος μόνο με τη γυναίκα του, την
Αθηνά, μια κοπέλα ταπεινής καταγωγής, με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Πάνο και
τον Κωστή, ενώ μια άλλη μεγάλη αγάπη της ζωής του ήταν η λυκοσκυλίτσα του Νόρμα. Η
αμέριστη αγάπη του για τα ζώα εκδηλώνεται και με ποιήματά του που συγκινούν με την
ευαισθησία τους διαχρονικά.
Στις αρχές του 20ού αιώνα, η τεχνολογία και η επιστήμη βρίσκονταν σε συνεχή
αναβρασμό προόδου και υποσχέσεων για την ευοίωνη εξέλιξη της ανθρωπότητας. Την ίδια
περίοδο, συντελέστηκαν σημαντικές κοινωνικές ανακατατάξεις, καθώς φιλελεύθερες,
σοσιαλιστικές και αναρχικές ιδέες απαιτούσαν την υλοποίησή τους. Ο μοντερνισμός
ανέτρεψε όλα τα μέχρι τότε καλλιτεχνικά στερεότυπα και στην Ελλάδα ο Μπουφίδης
«έφερε την απότομη στροφή προς την εξέλιξη της τέχνης», όπως ελέχθη, με τις ποιητικές
συλλογές του Τραγούδια σε μοντέρνους σκοπούς και Τα Μοντέρνα, ενώ υποστηρίχτηκε ότι
ήταν «ο αντιπροσωπευτικότερος τύπος της νεοελληνικής λογοτεχνίας».
Ο Ν. Χάγερ-Μπουφίδης (δεν υπέγραφε ποτέ ως Νίκος ή Νικόλαος) έκανε την
πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνική κονίστρα το 1916 με το διήγημα «Η Μικρούλα» και
το ψευδώνυμο Ίσανδρος Άρις. Δύο χρόνια αργότερα, εμφανίστηκε και ως ποιητής, με πένα
393
επαναστατική και πρωτοπόρα, επηρεασμένος από τον γαλλικό συμβολισμό. Όπως και
άλλοι συνοδοιπόροι του της νεορομαντικής και νεοσυμβολιστικής σχολής, αλλά και ως
άριστος χειριστής της γλώσσας, θέλησε να απαλλάξει την ποίηση από τις στροφές και την
ομοιοκαταληξία, φέρνοντάς την πιο κοντά στην καθημερινότητα. Η λογοτεχνική του
πορεία ολοκληρώθηκε με τη συγγραφή διηγημάτων, μυθιστορημάτων και δοκιμίων. Ως
λογοτεχνικός κριτικός, δήλωνε –αψηφώντας το τίμημα– ότι η κριτική ήταν ως επί το
πλείστον ένα μέσο επιβολής του ισχυρότερου και φυσικά δεν παρέλειψε, σε μια «εκ
βαθέων» εξομολόγηση στην ποιητική συλλογή του Αυτοβιογραφία (1943), να κρίνει και
τον εαυτό του.
Ο Χάγερ-Μπουφίδης έτρεφε βαθιά αγάπη για το θέατρο. Προφανώς ήταν ανάγκη
έκφρασης και τρόπος ζωής για εκείνον όταν σε ηλικία δέκα περίπου ετών έγραψε το
πρώτο του θεατρικό έργο. Το πρώτο θεατρικό του έργο που δημοσιεύτηκε ήταν Η νύχτα
(1916), το οποίο εκδόθηκε ταυτόχρονα με το πρώτο του διήγημα, για να αποσυρθεί
κατόπιν από την κυκλοφορία και να αποκηρυχθεί από τον δημιουργό του. Οχτώ χρόνια
αργότερα, το έργο παραστάθηκε στο Παγκράτι από τον «Θίασο των Νέων» με τον νέο
τίτλο Μακρυά στο φως, γεγονός που προκάλεσε σύγχυση σχετικά με την ταυτότητά του,
όχι μόνο τότε αλλά και μέχρι τις μέρες μας. Η συμμετοχή του Χάγερ-Μπουφίδη στις
φιλολογικές βραδιές του «Θιάσου των Νέων» υπήρξε αξιοπρόσεκτη. Το έργο του
Παραμονή Πρωτοχρονιάς, το οποίο έγραψε μαζί με τον Κωστή Βελμύρα το 1929, κέρδισε
το Α΄ βραβείο του Σαββίδειου δραματικού διαγωνισμού. Μετά τη διάλυση του «Θιάσου
των Νέων», ο Μπουφίδης συνέπραξε με τους συγγραφείς Κ. Βελμύρα και Δ. Ευαγγελίδη
και έγραψαν επιθεώρηση. Σε αυτό το θεατρικό είδος συνεργάστηκε επίσης με τους Γ.
Επαχτίτη, Αντώνη και Λόλα Βώττη. Σημαντική υπήρξε και η συνεργασία του στη Μάντρα
του Αττίκ (1931) με δύο μονόπρακτα, τα Τι συνέβη τέλος πάντων; ή Η ληστεία της
Μάντρας και Έχετε μια κόρη; Ο Χάγερ-Μπουφίδης υπηρέτησε επίσης επί σειρά ετών τη
θεατρική κριτική, γράφοντας σε διάφορες έγκριτες εφημερίδες της εποχής του. Εποχή
είχαν αφήσει οι θεατρόμορφοι διάλογοί του που δημοσιεύονταν στον περιοδικό Τύπο,
κυρίως στον Θεατή.
Ο Ν. Χάγερ-Μπουφίδης, συν τοις άλλοις διακεκριμένος δημοσιογράφος,
ρηξικέλευθος και πρωτοπόρος και σε αυτόν τον τομέα, με αδιάλειπτη, πολύπλευρη και
σθεναρή παρουσία στον αθηναϊκό Τύπο, αρθρογραφούσε σχεδόν σε όλα τα έντυπα του
καιρού του, εφημερίδες και περιοδικά, σε ορισμένα εκ των οποίων διετέλεσε διευθυντής
σύνταξης αλλά και εκδότης. Ανάμεσά τους τα κορυφαία Θεατής, Εβδομάς, Μπουκέτο,
394
αλλά και το παιδικό λογοτεχνικό περιοδικό Παιδική Χαρά, δεδομένου ότι η βαθιά αγάπη
του Χάγερ-Μπουφίδη για τα παιδιά και η ικανότητά του να εκφράζει με απλό τρόπο τα
πολυπλοκότερα και βαθύτερα συναισθήματα τον ενέταξαν ανάμεσα στους πολυπληθείς
και επώνυμους συνεργάτες του. Το 1937 αναδείχθηκε παμψηφεί πρόεδρος της Ένωσης
Συντακτών Περιοδικού Τύπου.
Όταν το 1946 αποφυλακίστηκε, γιορτάστηκαν τα είκοσι πέντε χρόνια της
ποιητικής του εργασίας, που είχε αναγνωριστεί από όλη τη λογοτεχνική και καλλιτεχνική
ελίτ. Υπήρξε ο ποιητής των φτωχών και των αδυνάτων και μέχρι το τέλος της ζωής του
παρέμεινε αντικομφορμιστής. Ταλαιπωρημένος από τις αλλεπάλληλες κακουχίες, πέθανε
σχετικά νέος το 1950. Το έργο του, αποτελούμενο από ποιήματα, θεατρικά έργα,
διηγήματα, μυθιστορήματα, άρθρα, δοκίμια κ.λπ., τα οποία είχε επιμελώς συγκεντρώσει σε
τόμους με την πρόθεση να τα δημοσιεύσει, χάθηκαν και η συγκινητική και αξιοπρόσεκτη
προσφορά του στην τέχνη και στον άνθρωπο κλείστηκε στο χρονοντούλαπο της λήθης.
