Περίληψη:
Θεωρητικό Υπόβαθρο: Η αυτοκτονική συμπεριφορά και οι αυτoτραυματισμοί είναι συχνοί κυρίως στην εφηβεία και συνδέονται με αυξημένη ψυχοπαθολογία, κίνδυνο αυτοκτονίας και αυξημένες ανάγκες υπηρεσιών ψυχική υγείας. Παράλληλα, o παραδοσιακός και ηλεκτρονικός εκφοβισμός στoυς εφήβους αποτελεί ζήτημα δημόσιας υγείας, και τέτoιου τύπου εμπειρίες ενέχουν κίνδυνo εμφάνισης αυτοτραυματικών και αυτοκτονικών συμπεριφoρών.
Σκοπός: Η ανάδειξη των ποσοστών εμφάνισης αυτοτραυματικών μη-αυτοκτονικών και αυτοκτονικών συμπεριφορών σε μαθητές Γυμνασίου και η διερεύνηση σχέσεων μεταξύ αυτών των συμπεριφορών με τις εμπειρίες παραδοσιακού και ηλεκτρονικού εκφοβισμού.
Μεθοδολογία: Η μελέτη πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της Διεθνούς Διακρατικής Μελέτης Global Child and Adolescents Mental Health Study (GCAMHS),σχετικά με την ψυχοκοινωνική επιβάρυνση των εφήβων έπειτα από την πανδημία COVID-19. Συμμετείχαν 5711 έφηβοι ηλικίας 13.43±0.97 ετών (3.110 κορίτσια, 2.502 αγόρια, 99 άλλο), από 51 σχολικές μονάδες σε 6 περιφερειακές ενότητες της Ελλάδας. Η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με το ερωτηματολόγιο Δυνατοτήτων και Δυσκολιών (Strengths and Difficulties Questionnaire; SDQ) και με ερωτήσεις για τη συχνότητα «Αρνητικών Σκέψεων και Συμπεριφορών», της «Αναζήτησης Eξωτερικής Bοήθειας» και «Εμπειριών Παραδοσιακού και Ηλεκτρονικού Εκφοβισμού».
Αποτελέσματα: Το 26.3% των μαθητών εκδήλωσαν αυτοτραυματικές μη-αυτοκτονικές συμπεριφορές, το 28.9% εκδήλωσαν αυτοκτονικές σκέψεις και το 9% εκδήλωσαν τουλάχιστον μία απόπειρα αυτοκτονίας. Μαθητές σε ποσοστό 26,2% ανέφεραν ότι βίωσαν εμπειρίες παραδοσιακού εκφοβισμού, το 21,3% εξ αυτών ως θύματα, το 10,4% ως θύτες και το 5,2% ως θύτες-θύματα. Τα ποσοστά για τις εμπειρίες ηλεκτρονικού εκφοβισμού ήταν 16.5%, το 11,6% ως θύματα, 8,4% ως θύτες και 3,5% ως θύτες-θύματα. Αναφορικά με την εμφάνιση αυτοτραυματικών συμπεριφορών, το φύλο «άλλο» (OR:3.573, CI 95%:2.099-6.081, P-value<.001), το φύλο «αγόρι» (OR:0.725, CI 95%:0.618-0.850, P-value<.001), oι εμπειρίες παραδοσιακού εκφοβισμού ως θύτης (OR:1.556, CI 95%:1.149-2.107, P-value=0.004) και ως θύμα (OR:1.852, CI 95%:1.545-2.219, P-value<.001) και οι εμπειρίες ηλεκτρονικού εκφοβισμού ως θύμα (OR:1.591, CI 95%:1.259-2.010, P-value<.001), η διαβίωση με τους βιολογικούς γονείς (OR:0.714, CI 95%:0.592-0.862, P-value<.001), η διαβίωση σε αστική περιοχή (OR:1.885, CI 95%:1.584-2.243, P-value<.001), η ανάγκη για εξωτερική βοήθεια (OR:2.138, CI 95%:1.837-2.488, P-value<.001) και η υψηλότερη συνολική βαθμολογία στην Κλίμακα Δυνατοτήτων και Δυσκολιών (OR:1.129, CI 95%:1.115-2.144, P-value<.001) φάνηκε να προβλέπουν την πιθανότητα εμφάνισης αυτοτραυματικών συμπεριφορών. Ομοίως, για τις αυτοκτονικές σκέψεις, το φύλο «άλλο» (OR:4.539, CI 95%:2.541-8.109, P-value<.001), το φύλο «αγόρι» (OR:0.664, CI 95%:0.568-0.778, P-value<.001), oι εμπειρίες παραδοσιακού εκφοβισμού ως θύμα (OR:2.205, CI 95%:1.840-2.643, P-value<.001) και οι εμπειρίες ηλεκτρονικού εκφοβισμού ως θύτης (OR:1.702, CI 95%:1.239-2.338, P-value<.001) και ως θύμα (OR:1.687, CI 95%:1.328-2.142, P-value<.001), η διαβίωση με τους βιολογικούς γονείς (OR:0.726, CI 95%:0.601-0.876, P-value<.001), η διαβίωση σε αστική περιοχή (OR:1.886, CI 95%:1.589-2.239, P-value<.001), η ανάγκη για εξωτερική βοήθεια (OR:2.193, CI 95%:1.890-2.545, P-value<.001) και η υψηλότερη συνολική βαθμολογία στην Κλίμακα Δυνατοτήτων και Δυσκολιών (OR:1.136, CI 95%:1.122-2.151, P-value<.001) φάνηκε να προβλέπουν την εμφάνιση αυτοκτονικών σκέψεων. Τέλος σχετικά με τις απόπειρες αυτοκτονίας , το φύλο «άλλο» (OR:2.742, CI 95%:1.649-4.560, P-value<.001), oι εμπειρίες παραδοσιακού εκφοβισμού ως θύτης (OR:2.458, CI 95%:1.652-3.657, P-value<.001) και ως θύμα (OR:2.061, CI 95%:1.602-2.652, P-value<.001) και οι εμπειρίες ηλεκτρονικού εκφοβισμού ως θύμα (OR:1.625, CI 95%:1.178-2.712, P-value<.001), η διαβίωση με τους βιολογικούς γονείς (OR:0.683, CI 95%:0.531-0.877, P-value=0.003), η διαβίωση σε αστική περιοχή (OR:1.713, CI 95%:1.320-2.223, P-value<.001), η ανάγκη για εξωτερική βοήθεια (OR:2.258, CI 95%:1.744-2.922, P-value<.001) και η υψηλότερη συνολική βαθμολογία στην Κλίμακα Δυνατοτήτων και Δυσκολιών (OR:1.125, CI 95%:1.104-1.147, P-value<.001) φάνηκε να προβλέπουν τις απόπειρες αυτοκτονίας.
Συμπεράσματα: Από την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, όπως και τα αποτελέσματα από την παρούσα έρευνα, αναδεικνύεται η σοβαρότητα του φαινομένου των αυτοτραυματικών και αυτοκτονικών συμπεριφορών και το γεγονός ότι οι εμπειρίες εκφοβισμού λειτουργούν προβλεπτικά για την εμφάνιση αυτών των συμπεριοφορών. Συστήνεται η αξιοποίηση των παραπάνω δεδομένων ώστε να δημιουργηθούν προγραμμάτα πρόληψης και θεραπείας των αυτοτραυματικών και αυτοκτονικών συμπεριφορών.
