Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Θεόδωρος Γούπος, Επιστημονικός Συνεργάτης ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση (ΠΕ) αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές εκπαιδευτικές διαδικασίες που στοχεύει στην ευαισθητοποίηση και ενδυνάμωση των πολιτών για τη διαχείριση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Στην εποχή μας, οι περιβαλλοντικές κρίσεις, όπως η κλιματική αλλαγή, η ρύπανση και η μείωση της βιοποικιλότητας, καθιστούν απαραίτητη την ανάγκη για δράση σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ΠΕ στοχεύει στην κατανόηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που θα επιτρέψουν στα άτομα να αναλάβουν ενεργό ρόλο στην προστασία και αειφόρο διαχείριση του πλανήτη.
Σύμφωνα με τη σύγχρονη προσέγγιση της UNESCO, η ΠΕ αποτελεί μια διαδικασία που βοηθά τους ανθρώπους να κατανοήσουν περιβαλλοντικά ζητήματα, να αναπτύξουν κριτική σκέψη και να αναλάβουν δράση για την αντιμετώπισή τους. Η έννοια αυτή ξεκίνησε επίσημα το 1977 στη Διάσκεψη της Τιφλίδας, όπου διατυπώθηκαν βασικοί στόχοι και αρχές για την ΠΕ. Σκοπός ήταν να καλλιεργηθούν πολίτες με περιβαλλοντική συνείδηση και υπευθυνότητα, που θα αναπτύξουν θετικές στάσεις και αξίες απέναντι στη φύση, καθώς και δεξιότητες για την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων.
Η ΠΕ έχει εξελιχθεί σημαντικά μέσα στις δεκαετίες. Στις αρχές της, επικεντρωνόταν κυρίως στην ενημέρωση και την παροχή γνώσεων για το περιβάλλον. Με την πάροδο του χρόνου, και ιδιαίτερα μετά τη Διάσκεψη του Ρίο το 1992, η ΠΕ συνδέθηκε στενότερα με την αειφόρο ανάπτυξη, ενσωματώνοντας οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές διαστάσεις. Η εκπαίδευση πλέον δεν περιορίζεται μόνο στη θεωρητική γνώση, αλλά στοχεύει και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων για τη λήψη υπεύθυνων αποφάσεων και την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στη βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος.
Μια από τις βασικές προκλήσεις της ΠΕ είναι η μετάβαση από τη θεωρία στην πράξη. Η βιωματική μάθηση και η άμεση επαφή με το περιβάλλον, μέσω δραστηριοτήτων υπαίθριας εκπαίδευσης και σχολείων της φύσης, ενισχύουν τη σύνδεση των μαθητών με τη φύση και προάγουν τη βαθύτερη κατανόηση των οικολογικών συστημάτων. Στα "σχολεία της φύσης", οι μαθητές διδάσκονται να αναπτύσσουν την αυτονομία τους και την περιβαλλοντική τους συνείδηση μέσω της άμεσης αλληλεπίδρασης με το φυσικό περιβάλλον. Η Νορβηγία, η Σουηδία και η Δανία αποτελούν παραδείγματα χωρών που έχουν υιοθετήσει αυτή την προσέγγιση με σημαντική επιτυχία.
Η Σκανδιναβία έχει παίξει πρωτοποριακό ρόλο στη διαμόρφωση προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ενσωματώνοντας την υπαίθρια εκπαίδευση στο σχολικό πρόγραμμα από τα πρώτα στάδια της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Στη Δανία, για παράδειγμα, τα "forest schools" ενθαρρύνουν τους μαθητές να περνούν μεγάλο μέρος της ημέρας τους στη φύση, αναπτύσσοντας περιβαλλοντικές δεξιότητες μέσα από βιωματικές δραστηριότητες. Στη Νορβηγία και τη Σουηδία, η βιωματική μάθηση είναι επίσης αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής κουλτούρας, με την έμφαση να δίνεται στην κατανόηση των φυσικών οικοσυστημάτων και τη διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι στο περιβάλλον.
Η Ελλάδα, αν και έχει ενσωματώσει την ΠΕ στο εκπαιδευτικό της σύστημα, υστερεί σε σχέση με τις σκανδιναβικές χώρες ως προς την εφαρμογή και την ένταση της υπαίθριας εκπαίδευσης. Παρόλο που υπάρχουν Κέντρα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία (ΚΕΠΕΑ), τα οποία προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα σε μαθητές και εκπαιδευτικούς, η έλλειψη χρηματοδότησης και υποδομών περιορίζει την εμβέλεια της ΠΕ. Παρ’ όλα αυτά, τα ΚΕΠΕΑ έχουν συμβάλει σημαντικά στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση και τη βιώσιμη ανάπτυξη, προσφέροντας προγράμματα και δραστηριότητες που βοηθούν τους μαθητές να κατανοήσουν τη σημασία της προστασίας του περιβάλλοντος.
Μια σύγχρονη τάση στην ΠΕ είναι η χρήση της τεχνολογίας και των ψηφιακών μεθόδων για την ενίσχυση της μαθησιακής διαδικασίας. Ψηφιακές πλατφόρμες, εφαρμογές και εκπαιδευτικά λογισμικά επιτρέπουν στους μαθητές να εξερευνούν το περιβάλλον με διαδραστικό τρόπο, προάγοντας την κριτική σκέψη και την ανάλυση περιβαλλοντικών δεδομένων. Η τεχνολογία μπορεί να ενισχύσει την εμπειρία της μάθησης, ειδικά όταν συνδυάζεται με βιωματικές δραστηριότητες, καθιστώντας την ΠΕ πιο προσβάσιμη και ελκυστική.
Η ουσιαστική συμβολή της ΠΕ στη δημιουργία περιβαλλοντικά υπεύθυνων πολιτών καθιστά την περαιτέρω ανάπτυξή της επιτακτική. Η εκπαιδευτική κοινότητα, οι κυβερνήσεις και οι οργανισμοί πρέπει να συνεργαστούν για να ενισχύσουν την εφαρμογή της ΠΕ και να προωθήσουν καινοτόμες προσεγγίσεις που θα βοηθήσουν τις νέες γενιές να κατανοήσουν και να αντιμετωπίσουν τις σύγχρονες περιβαλλοντικές προκλήσεις.
Λέξεις-κλειδιά:
περιβαλλοντική εκπαίδευση, αειφόρος ανάπτυξη, βιωσιμότηα, σχολείο φύσης, υπαίθρια εκπαίδευση, οικολογική συνείδηση
