Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
ΜΑΡΙΑ Ι. ΚΟΥΤΣΟΥΜΠΑ
ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ ΣΕΦΑΑ, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η παρούσα εργασία ολοκληρώθηκε στο πλαίσιο εκπόνησης της πτυχιακής εργασίας. Σκοπός της εργασίας είναι η συγκριτική μελέτη των χορών συρτός και μπάλος της Κύθνου σε διαφορετικά πλαίσια ‘δεύτερης ύπαρξής’ τους. Συγκεκριμένα, με βάση τη δομικο-μορφολογική και τυπολογική ανάλυση των χορών συρτός και μπάλος στο πλαίσιο χορευτικού συλλόγου της Χώρας της Κύθνου, καθώς και χορευτικού συλλόγου της Αθήνας, πραγματοποιείται σύγκριση των χορευτικών μορφών στα διαφορετικά πλαίσια ‘δεύτερης ύπαρξής’ τους, αυτό της Αθήνας και του νησιού, με στόχο την ανάδειξη ομοιοτήτων και διαφορών ανάμεσα στους δύο αυτούς χορούς. Με βάση την ανασκόπηση της βιβλιογραφίας δεν έχει πραγματοποιηθεί αντίστοιχη έρευνα για τους συγκεκριμένους δύο χορούς, κυρίως σε επίπεδο δομικο-μορφολογικής ανάλυσης και σημειογραφικής καταγραφής. Η μοναδική μελέτη σχετικά με το μουσικο-χορευτικό ρεπερτόριο της Κύθνου έχει γίνει από τους Στάικο και Κορδαλή, (1999) στην οποία γίνεται απλή αναφορά των χορών.
Για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης έρευνας κρίθηκε αναγκαίο ο περιορισμός του πεδίου έρευνας. Συγκεκριμένα, από το χορευτικό ρεπερτόριο της Κύθνου επιλέχθηκε ο συρτός και ο μπάλος. Για την επιλογή των χορών της παρούσας έρευνας τέθηκε ως παράμετρος η γεωγραφική περιοχή της Χώρας της Κύθνου και η Αθήνα. Εκτενέστερα, οι δύο αυτοί χοροί αποτελούν το αντικείμενο έρευνας της συγκεκριμένης εργασίας σε σχέση με τον τρόπο εκτέλεσής τους σε Αθήνα και Χώρα Κύθνου. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε η εθνογραφική μέθοδος όπως αυτή εφαρμόζεται στη μελέτη του χορού και χρησιμοποιήθηκαν πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές.
Στη συνέχεια, αναφερθήκαμε στα μεθοδολογικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν στο ερευνητικό μέρος της εργασίας. Συγκεκριμένα, έγινε αναφορά στη μέθοδο σημειογραφικής καταγραφής με βάση το σύστημα του Laban, το οποίο καταγράφει οποιαδήποτε είδους κίνηση και είναι παγκοσμίως διαδεδομένο. Εκτός από την καταγραφή των χορών με το σύστημα Laban, πραγματοποιήθηκε και ανάλυση των χορών με την δομικο-μορφολογική μέθοδο η οποία χρησιμοποιείται για τον διαχωρισμό των πραγματικών από των φαινομενικών ομοιοτήτων, για τον προσδιορισμό των σταθερών συστατικών στοιχείων και για την διατύπωση των κανόνων για τη δομή του χορού. Όσων αφορά το ερευνητικό μέρος της εργασίας, προέκυψε από την επιθυμία μας να εξετάσουμε τους δύο χορούς συρτό και μπάλο και να αναδειχθούν οι ομοιότητες και οι διαφορές τους. Για τον λόγο αυτό, πραγματοποιήθηκε η ακόλουθη διαδικασία για κάθε έναν εξεταζόμενο χορό ξεχωριστά. Αρχικά, έγινε σημειογραφική καταγραφή του χορού σύμφωνα με το σύστημα Laban (Labanotation). Έπειτα, πραγματοποιήθηκε ανάλυση της μορφής με βάση τη δομικο-μορφολογική μέθοδο ώστε να γίνει ταξινόμηση των συστατικών στοιχείων του εξεταζόμενου χορού και να διερευνηθούν οι σχέσεις των συστατικών στοιχείων σε μια δεδομένη χρονική στιγμή, με σκοπό να καταλήξουμε στην κωδικοποιημένη μορφή του χορού, δηλαδή στο μορφότυπό του. Από την ανάλυση και ταξινόμηση των δεδομένων αναδείχθηκαν οι ομοιότητες και οι διαφορές των χορών.
Με βάση τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι μορφολογικά και οι δύο χοροί σε Αθήνα και σε Κύθνο, μορφολογικά ανήκουν στην ίδια φόρμα και, συγκεκριμένα, στη φόρμα κλειστού αυτοσχεδιασμού. Με άλλα λόγια, ο χορευτής, με βάση το ρυθμό της μουσικής, αυτοσχεδιάζει και συνθέτει κινήσεις πάνω στη βασική δομή του χορού. Παρατηρώντας τα ζευγάρια και στις δύο περιπτώσεις, διαπιστώνουμε πολλές ομοιότητες ως προς το κομμάτι του αυτοσχεδιασμού. Ταυτόχρονα όμως παρατηρούμε ακόμα περισσότερες διαφορές τόσο στη βασική δομή των χορών, όσο και στον αυτοσχεδιασμό του κάθε ζευγαριού.
Σχετικά με τις «βόλτες» που εκτελούν τα ζευγάρια συναντούμε και τη «μονή βόλτα» καθώς και τη «διπλή βόλτα» και στις δύο περιοχές. Λόγω της γεωγραφικής θέσης του νησιού, διότι η Κύθνος ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Κυκλάδων, ανάμεσα στην Κέα (Τζιά) και στη Σέριφο, παρατηρούμε πως οι ντόπιοι του νησιού έχουν ενσωματώσει στο χορό τους στοιχεία από τα γύρω νησιά. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η επιρροή από την Τζιά στις «βόλτες» που εκτελούν τα ζευγάρια στο συρτό και στο μπάλο. Ακόμα ένα παρόμοιο στοιχείο παρατηρούμε και στο μέρος του «πατητού» καθώς οι χορευτές έχουν εντάξει στο χορό τους στοιχεία από τα σταυρώματα της Νάξου. Αντιθέτως, οι χορευτές της Αθήνας εκτελούν τις κινήσεις τους στο συρτό και στο μπάλο χωρίς να έχουν δεχθεί τέτοιου είδους επιρροές.
Καταληκτικά, με βάση τις ομοιότητες και διαφορές διαπιστώνεται ότι όσον αφορά την τέλεση των δύο χορών της Κύθνου, του συρτού και του μπάλου, σε δύο διαφορετικά πλαίσια της ‘δεύτερης ύπαρξής’ τους, οι διαφορές είναι πολύ περισσότερες. Αυτό δηλώνει ότι μετασχηματισμός στον χορό δεν εμφανίζεται μόνο κατά τη μετάβασή του από την ‘πρώτη’ στη ‘δεύτερη ύπαρξή’ του, αλλά πραγματοποιείται και σε διαφορετικά πλαίσια της κάθε ύπαρξης, στη συγκεκριμένη περίπτωση της ‘δεύτερης ύπαρξης’. Διάφοροι λόγοι ενδεχομένως να συντείνουν ως προς αυτό: το είδος του εκάστοτε πλαισίου, Αθήνα ή Χώρα Κύθνου στην παρούσα περίπτωση, ο χοροδιδάσκαλος (ντόπιος ή μη), οι χορευτές (ντόπιοι ή μη) και άλλα. Σε κάθε περίπτωση αυτό που αναδεικνύει η παρούσα εργασία είναι η ανάγκη μελέτης του χορού και σε αποκλειστικά μιας είδους ύπαρξης, ‘πρώτης’ ή ‘δεύτερης’, καθώς και αυτή από μόνη της φέρνει στο προσκήνιο ποικίλα ερωτήματα ως προς τον χορό.
Λέξεις-κλειδιά:
Συρτός Κύθνου, μπάλος Κύθνου, "πρώτη" και "δεύτερη" ύπαρξη του χορού, "βόλτες" Κύθνου
