Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Ελένη Μανωλακάκη, Επίκουρη καθηγήτρια, Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών, Σχολή Θετικών Επιστημών, ΕΚΠΑ
Περίληψη:
Η έννοια της πρότασης (proposition) ως το νόημα/περιεχόμενο της γλωσσικής πρότασης (sentence), είναι μία από τις κεντρικές έννοιες της παρούσας εργασίας. Το πρόβλημα της προτασιακής ενότητας (propositional unity problem) μπορεί να διατυπωθεί ως εξής: Τι είναι αυτό που ενοποιεί το νόημα μιας γλωσσικής πρότασης (sentence), ή αλλιώς, τι διαφοροποιεί μια γλωσσική πρόταση (sentence) από μια απλή λίστα γλωσσικών όρων; Στόχος της εργασίας αυτής είναι να παρουσιαστούν ποικίλες διαφορετικές προσεγγίσεις στο πρόβλημα της ενότητας της πρότασης, η πρώτη έκφραση του οποίου έγινε από τον Πλάτωνα, όταν επιχειρούσε να ορίσει τη γλωσσική πρόταση (λόγο). Το ζήτημα απασχόλησε τους φιλοσόφους ξανά, στα τέλη του 19ου αιώνα και συνεχίζει μέχρι και σήμερα. Στην αρχή της εργασίας περιγράφεται η γέννηση του προβλήματος στην αρχαιότητα. Στη συνέχεια επιχειρείται η αναφορά των βασικότερων προσεγγίσεων στο πρόβλημα αυτό, μέσω των πιο θεμελιωδών, αλλά και άλλων μεταγενέστερων θεωρήσεων για τις προτάσεις γενικότερα. Για κάθε διαφορετική προσέγγιση και εκπρόσωπό της, περιλαμβάνονται τα σημαντικά της σημεία και οι απόψεις του αντίστοιχα, ώστε να μπορεί να καταστεί κατανοητή η κάθε μία στο πλαίσιο μέσα στο οποίο διατυπώθηκε. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις θεωρητικών που ασχολήθηκαν με την προτασιακή ενότητα και έχουν συμμετάσχει ενεργά στη σχετική βιβλιογραφία, οι προσεγγίσεις των οποίων δε συμπεριλαμβάνονται στο κείμενο, αλλά αυτό δε σχετίζεται με τη θεωρητική τους αξία.
Στο πρώτο κεφάλαιο περιγράφονται οι βασικές θέσεις του Πλάτωνα για το λόγο και η διατύπωση του προβλήματος από τον ίδιο. Εισάγεται το πρόβλημα του Τρίτου Ανθρώπου από τον Αριστοτέλη και στη συνέχεια το ζήτημα της άπειρης αναδρομής του Bradley, που σχετίζεται άμεσα με αυτό, αλλά και με το πρόβλημα της προτασιακής ενότητας. Στη συνέχεια, παρατίθενται οι βασικές θεωρήσεις των πατέρων της Αναλυτικής Φιλοσοφίας (Frege, Russell, Wittgenstein) για τις προτάσεις και την ενότητά τους.
Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρονται συνοπτικά οι θεωρήσεις των Carnap, Quine και Davidson για τις προτάσεις, στο πλαίσιο του νέου φιλοσοφικού σκηνικού που διαμορφώθηκε στα μέσα του 20ού αιώνα με την άνθηση του Λογικού Εμπειρισμού. Εδώ περιλαμβάνονται επίσης και οι σχετικές θεωρήσεις των Kaplan και Cresswell, που μαζί με τις προαναφερθείσες διαμορφώνουν το σύγχρονο τοπίο που αφορά τα γλωσσικά πλαίσια, τις προτάσεις και την ενότητά τους.
Στο τρίτο κεφάλαιο παρουσιάζονται κάποιες από τις σύγχρονες προσεγγίσεις του 21ου αιώνα, οι οποίες διακρίνονται με βάση τις διαφορετικές απόψεις των εκφραστών τους για τη φύση και τη λειτουργία των προτάσεων, ως δομημένες, ή μη, και ως εξηγήσιμες, ή μη, οντότητες.
Συμπερασματικά, προκύπτει ότι η λύση που επιχείρησε κάθε φιλόσοφος να δώσει στο πρόβλημα της προτασιακής ενότητας, είναι άμεσα εξαρτώμενη από τον τρόπο της θεώρησής του και τους όρους της διατύπωσής του. Κάθε διαφορετική θεωρία για τις προτάσεις δίνει διαφορετικά χαρακτηριστικά στο πρόβλημα και επομένως διαφορετικές προτάσεις για τη λύση του, αν υπάρχει.
Λέξεις-κλειδιά:
(μη) δομημένη πρόταση, προτασιακή ενότητα, ρασσελιανές προτάσεις, άπειρη αναδρομή, φιλοσοφία της γλώσσας, σημασιολογία, γνωστικός ρεαλισμός, πριμιτιβισμός
