Στοιχεία επιβλεπόντων καθηγητών:
Κουτελέκος Ιωάννης, Επίκουρος Καθηγητής, Νοσηλευτική, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Κυρίτση Ελένη, Ομότιμη Καθηγήτρια, Νοσηλευτική, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Βλάχου Ευγενία, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Νοσηλευτική, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Περίληψη:
Εισαγωγή: Στα παιδιατρικά νοσοκομεία και ειδικά στο χειρουργείο μας ενδιαφέρουν παράγοντες που δυνητικά αυξάνουν την πιθανότητα σφάλματος και καθιστούν τους μικρούς ασθενείς περισσότερο ευάλωτους σε βλάβες σε σχέση με τους ενήλικες. Στα πλαίσια αυτά το κλίμα ασφάλειας εμπεριέχει τις κοινές αντιλήψεις των εργαζομένων που αφορούν την σπουδαιότητα της ασφάλειας στον εργασιακό χώρο. Μια πρακτική είναι και η αξιολόγηση της κουλτούρας ασφάλειας που εφαρμόζεται στους παραπάνω οργανισμούς.
Σκοπός: Η εκτίμηση του κλίματος ασφάλειας του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, καθώς και η διερεύνηση της στάσης και των παραγόντων που ενδεχομένως επηρεάζουν την ασφάλεια στο χώρο των χειρουργείων στα δημόσια παιδιατρικά νοσοκομεία της Αθήνας.
Υλικό-Μέθοδος: Το δείγμα αποτέλεσαν χειρουργοί και νοσηλευτές που εργάζονταν ως μόνιμο προσωπικό στα χειρουργεία τριών παιδιατρικών νοσοκομείων. Χρησιμοποιήθηκε ανώνυμα αυτοσυμπληρούμενο ερωτηματολόγιο κοινωνικο-δημογραφικών στοιχείων, καθώς και το εργαλείο μέτρησης στην ελληνική έκδοση «Ερωτηματολόγιο Στάσεων για την Ασφάλεια» πρωτότυπο Safety Attitude Questionnaire (SAQ) με έξι παράγοντες. Τηρήθηκαν οι κανόνες ηθικής και δεοντολογίας και λήφθηκαν άδειες από τα αντίστοιχα παιδιατρικά νοσοκομεία. Χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πακέτο R και υπολογίστηκε η μέση τιμή των απαντήσεων, η τυπική απόκλιση, η διαφορά των δύο μέσων όρων των βαθμολογήσεων που έδωσαν οι παιδοχειρουργοί και νοσηλευτές χειρουργείου (t-test), και τέλος πραγματοποιήθηκε ανάλυση πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης ενώ το ελάχιστο επίπεδο στατιστικής σημαντικότητας τέθηκε στο 5% (p≤0,05).
Αποτελέσματα: Διανεμήθηκαν 252 (94%) ερωτηματολόγια και επιστράφηκαν απαντημένα 181 (72%) συνολικά των εργαζομένων που πληρούσαν τα κριτήρια. Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων ήταν 46.27 έτη με εργασιακή εμπειρία στο παιδιατρικό χειρουργείο 14.29 έτη. Η εσωτερική συνοχή του ερωτηματολογίου SAQ με τις 30 ερωτήσεις ήταν πολύ καλή και η τιμή του συντελεστή συσχέτισης άλφα του Cronbach ήταν α=0,87. Στον παράγοντα ομαδική εργασία τα αποτελέσματα της μέσης τιμής κυμάνθηκαν σε ικανοποιητικό επίπεδο μεταξύ 60/100 και 75/100 αρκετά κοντά στα όρια του θετικού κλίματος ασφάλειας, στον παράγοντα κλίμα ασφάλειας του ερωτηματολογίου SAQ ήταν σε παρομοίως σχετικά ικανοποιητικό επίπεδο (61/100), στον παράγοντα ικανοποίηση από την εργασία ήταν πάνω από (72/100) κοντά στα υψηλά επίπεδα, ενώ με τον παράγοντα της αναγνώρισης του στρες στο ερωτηματολόγιο η μέση τιμή κυμάνθηκε σε σχετικά ικανοποιητικά επίπεδα (61/100), σχετικά με τον παράγοντα της διοίκηση βρισκόταν κάτω του μετρίου (48/100) και τέλος στον παράγοντα συνθήκες εργασίας η μέση τιμή βρισκόταν σε σχετικά ικανοποιητικά επίπεδα (62/100). Σε σύγκριση κάποιων σημαντικών απαντήσεων οι χειρουργοί βαθμολόγησαν κατά μέσο όρο στατιστικά σημαντικά υψηλότερα από τους νοσηλευτές χειρουργείου τις ακόλουθες ερωτήσεις του ερωτηματολογίου SAQ που αφορούσαν ότι «όλες οι απαραίτητες πληροφορίες για τις διαγνωστικές και τις θεραπευτικές αποφάσεις είναι διαθέσιμες σε εμένα σε καθημερινή βάση» (p=<0,001), «οι εισηγήσεις των νοσηλευτών λαμβάνονται υπόψη σε αυτό το χειρουργείο» (p=0,004). Οι νοσηλευτές χειρουργείου βαθμολόγησαν κατά μέσο όρο στατιστικά σημαντικά υψηλότερα σε σύγκριση με τους χειρουργούς κάποιες από τις ακόλουθες ερωτήσεις του ερωτηματολογίου SAQ που αφορούσαν «Γνωρίζω τις κατάλληλες διαδικασίες για να υποβάλλω ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια των ασθενών σε αυτό το χειρουργείο» (p=<0,001), «Η στελέχωση είναι επαρκής σε αυτό το χειρουργείο που εργάζομαι σε σχέση με τον αριθμό των ασθενών» (p=0,003). Τα αποτελέσματα της ανάλυσης της πολλαπλής γραμμικής παλινδρόμησης δείχνουν κυρίως ότι οι συμμετέχοντες που ήθελαν περισσότερο την ομαδικότητα στην εργασία ήταν οι μεγαλύτεροι στην ηλικία (p=0,009). Οι συμμετέχοντες που ήθελαν μεγαλύτερη ασφάλεια στον χώρο εργασίας τους (χειρουργεία) ήταν οι άντρες (p<0,001), οι μεγαλύτερης ηλικίας (p<0,001), όσοι είχαν μεγαλύτερη προϋπηρεσία στο νοσοκομείο (p=0,007), λιγότερη εμπειρία στο χειρουργείο (p=0,007), ένιωθαν εξουθενωμένοι από τον φόρτο της εργασίας τους (p<0,001), όσοι ήθελαν να συστήνουν το χειρουργείο τους ως ασφαλές για τους μικρούς ασθενείς (p<0,001), όσοι ήταν ικανοποιημένοι από τη συνεργασία τους με τους χειρουργούς (p=0,004) και με τους νοσηλευτές χειρουργείου (p=0,010) στο χειρουργείο που εργάζονταν. Οι συμμετέχοντες που αντλούσαν ικανοποίηση από την εργασία τους ήταν κυρίως όσοι είχαν μεγαλύτερη προϋπηρεσία στο νοσοκομείο (p=0,007). Οι συμμετέχοντες που είχαν περισσότερο στρες ήταν οι άντρες (p=0,004), οι μικρότερης ηλικίας (p<0,001), οι έγγαμοι (p=0,001), οι νοσηλευτές χειρουργείου (p<0,001), όσοι είχαν μεγαλύτερη προϋπηρεσία στο νοσοκομείο (p=0,003), περισσότερη εμπειρία στο χειρουργείο ( p=0,001), όσοι ένιωθαν εξουθενωμένοι από τον φόρτο της εργασίας τους (p<0,001), καθώς και όσοι εμπλέκονταν προσωπικά στην ποιότητα του χειρουργείου που εργάζονταν (p=0,012). Οι συμμετέχοντες που ήθελαν αποτελεσματικότερη διοίκηση ήταν όσοι είχαν μεγαλύτερη ηλικία (p=0,002), είχαν λιγότερη εμπειρία στα χειρουργεία (p=0,010). Οι συμμετέχοντες που ήθελαν καλύτερες συνθήκες στον χώρο εργασίας τους (χειρουργεία) ήταν όσοι είχαν μεγαλύτερη ηλικία (p<0,001), όσοι είχαν λιγότερη εμπειρία στο χειρουργείο (p=0,002), όσοι ήθελαν να συστήσουν το χειρουργείο τους ως ασφαλές για τους μικρούς ασθενείς (p=0,012), όσοι ήταν ικανοποιημένοι από τη συνεργασία τους με τους χειρουργούς (p=0,023) και με τους νοσηλευτές χειρουργείου (p=0,014) στο χειρουργείο που εργάζονταν.
Συμπεράσματα: Πρόκειται για την πρώτη έρευνα του είδους που διαπραγματεύτηκε το κλίμα ασφάλειας σε χειρουργεία παιδιατρικών νοσοκομείων στον Ελλαδικό χώρο. Τα ευρήματα της παρούσας ερευνητικής εργασίας έδειξαν ότι οι εργαζόμενοι στα χειρουργεία παιδιατρικών νοσοκομείων αντιμετωπίζουν δυσκολίες ώστε να διασφαλίσουν κατάλληλο κλίμα ασφάλειας που να ικανοποιεί το ζητούμενο της ασφαλούς φροντίδας των μικρών ασθενών που χειρουργούνται. Προκύπτει η αναγκαιότητα να επιτελεστούν παρεμβάσεις στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής η οποία θα αποσκοπεί στη βελτίωση του κλίματος ασφάλειας που υπάρχει στους χώρους των χειρουργείων στα παιδιατρικά νοσοκομεία.
