Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Δρακούλης Νικόλαος
Αναπληρωτής Καθηγητής, Τομέας Φαρμακευτικής Τεχνολογίας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Δεμέτζος Κωνσταντίνος
Καθηγητής, Τομέας Φαρμακευτικής Τεχνολογίας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Χήνου Ιωάννα
Καθηγήτρια, Τομέας Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προιόντων, Τμήμα Φαρμακευτικής, Σχολή Επιστημών Υγείας, ΕΚΠΑ
Χαρμανδάρη Ευαγγελία
Καθηγήτρια, Τμήμα Παιδιατρικής και Εφηβικής Ενδοκρινολογίας, Α’ Παιδιατρική Κλινική, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ
Χασαπίδου Μαρία
Καθηγήτρια, Τμήμα Επιστημών Διατροφής και Διαιτολογίας, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος
Μπενέτου Βασιλική
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας & Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ
Κοντογιάννη Μερόπη
Επίκουρη Καθηγήτρια, Τμήμα Κλινικής Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Περίληψη:
Η βιταμίνη D αποτελεί μια λιποδιαλυτή βιταμίνη, η οποία μπορεί να προσληφθεί είτε από διατροφικές πηγές είτε να σχηματισθεί ενδογενώς από την 7-δεϋδροχοληστερόλη μετά από έκθεση σε UVB ακτινοβολία. Η 25(ΟΗ)D ορού αποτελεί τον ενδεικνυόμενο διαγνωστικό δείκτη για τον καθορισμό των επιπέδων της βιταμίνης D στον οργανισμό. Βασική λειτουργία της βιταμίνης D αποτελεί η διατήρηση των συγκεντρώσεων του ασβεστίου και του φωσφόρου στον ορό, έτσι ώστε να διεκπεραιώνεται άρτια η κυτταρική διαδικασία, η νευρομυϊκή λειτουργία και η υγεία των οστών. Παράλληλα, η βιταμίνη D διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε πολλαπλές φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού γι΄ αυτό και η έλλειψή της έχει συσχετισθεί με μία πληθώρα παθολογικών καταστάσεων. Πρόσφατα δεδομένα καταδεικνύουν πως ενδεχομένως διαδραματίζει ρόλο και στην παχυσαρκία. Πιο συγκεκριμένα, η αύξηση του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) έχει συσχετισθεί με μειωμένη συγκέντρωση 25(OH)D στον ορό, χωρίς ωστόσο να έχει διευκρινιστεί κατα πόσο τα μειωμένα επίπεδα 25(OH)D ευθύνονται για την παχυσαρκία ή το αντίστροφο. Επίσης, έχει βρεθεί ότι το ποσοστό λίπους στο σώμα σχετίζεται αντιστρόφως με τη συγκέντρωση της 25(OH)D στον ορό.
Σκοπό της παρούσας μελέτης αποτελεί η διερεύνηση της επίδρασης διατροφικού συμπληρώματος βιταμίνης D3 3000 IU χορηγούμενου υπο μορφή στοματικού εκνεφώματος στη μεταβολή των επιπέδων της 25(OH)D ορού, στην απώλεια λιπώδους ιστού, στη συνολική απώλεια βάρους, στη μεταβολή του ΔΜΣ και στην ενεργειακή δαπάνη σε κατάσταση ηρεμίας (REE), σε ενήλικο πληθυσμό υπέρβαρων και παχύσαρκων Καυκάσιων, ανδρών και γυναικών, με υποβιταμίνωση D, καθώς και ο πιθανός ρόλος γενετικών πολυμορφισμών που κωδικοποιούν τους αδρενεργικούς υποδοχείς και τον υποδοχέα της βιταμίνης D στην έκβαση της παρέμβασης.
Η μελέτη παρέμβασης ήταν τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με εικονικό σκεύασμα, διπλά τυφλή και διεξήχθη στην κλινική «ΕΥΡΩΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ», μετά από λήψη άδειας δεοντολογίας από την επιστημονική επιτροπή της κλινικής. Μετά από ενυπόγραφη συγκατάθεση, 125 εθελοντές έλαβαν συμπλήρωμα διατροφής βιταμίνης D (Dlux 3000, Better You LTD) ή εικονικό σκεύασμα (Xylitol, water, peppermint oil, Better You LTD), υπό μορφή στοματικού εκνεφώματος, σε καθημερινή βάση για 3 μήνες και δίαιτα υπολογισμένη κατά 600 θερμίδες λιγότερες από την ολική ενεργειακή δαπάνη του καθενός. Κατά την ένταξη των εθελοντών και στο τέλος της μελέτης μετρήθηκαν το ποσοστό λιπώδους ιστού, το συνολικό βάρος, ο ΔΜΣ, η REE και τα επίπεδα της ολικής 25(OH)D. Κατά τη διάρκεια της μελέτης υπολογίζονταν ο ΔΜΣ, η REE και το ποσοστό λιπώδους ιστού σε μηνιαία βάση. Επίσης, από κάθε εθελοντή λήφθηκε δείγμα επιθηλιακών κυττάρων με τη χρήση αποστειρωμένου βαμβακοφόρου στυλεού, με σκοπό την ταυτοποίηση γενετικών πολυμορφισμών που έχουν συσχετισθεί με την επίδραση της βιταμίνης D στην παχυσαρκία (rs2228570 (VDR), rs1544410 (VDR), rs731236 (VDR), rs1800544 (ADRA2Α), rs1801252 (ADRB1), rs1042713 (ADRB2) and rs4994 (ADRB3)).
Όσον αφορά τις εντός των ομάδων μεταβολές, η στατιστική επεξεργασία των μετρήσεων στην ομάδα που έλαβε βιταμίνη D κατέδειξε στατιστικά σημαντική αύξηση των επιπέδων της 25(OH)D (p<0,001) και στατιστικά σημαντική μείωση του βάρους, του ΔΜΣ, του ποσοστού λίπους και της REE (p<0,001). Στην ομάδα που έλαβε εικονικό σκεύασμα παρατηρήθηκε αύξηση των επιπέδων της 25(OH)D σε μικρότερο βαθμό (p=0,031), ενώ παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική μείωση του βάρους, του ΔΜΣ, του ποσοστού λιπώδους ιστού και πτώση της REE (p<0,001). Η σύγκριση των μεταβολών που παρατηρήθηκαν στις πιο πάνω παραμέτρους μεταξύ των ομάδων, κατέδειξε στατιστικά σημαντικές διαφορές στη μεταβολή των επιπέδων της 25(OH)D ορού, του βάρους, του ΔΜΣ και του ποσοστού λίπους. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε στατιστικώς σημαντικά μεγαλύτερη αύξηση των επιπέδων 25(OH)D, μεγαλύτερη μείωση του βάρους, του δείκτη μάζας σώματος και του λιπώδους ιστού στην ομάδα που έλαβε βιταμίνη D σε σχέση με την ομάδα ελέγχου (p<0,05). Στην ομάδα λήψης βιταμίνης D, οι φορείς του Τ αλληλόμορφου του rs2228570 πολυμορφισμού έτειναν να έχουν μεγαλύτερη βελτίωση στα επίπεδα 25(OH)D σε σύγκριση με τα άτομα που έφεραν το C αλληλόμορφο σε ομοζυγωτία (p=0,067). Επιπλέον, αναφορικά με τον rs731236 πολυμορφισμό, τα ετερόζυγα άτομα (CT) έτειναν να έχουν μικρότερη απώλεια βάρους (p=0,068) ενώ για τον rs1042713, ομόζυγοι φορείς του Α αλληλομόρφου έτειναν να έχουν μικρότερη μείωση του ποσοστού λίπους σε σύγκριση με τους ετερόζυγους (p=0,051). Στην ομάδα ελέγχου, παρατηρήθηκαν διαφορές στην απώλεια βάρους (p=0,055) και στον ΔΜΣ (p=0,045) μεταξύ των ομόζυγων ατόμων για το Α και G αλληλόμορφο του rs1544410 πολυμορφισμού.
Συμπερασματικά, τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης καταδεικνύουν ότι η χορήγηση βιταμίνης D 3000 IU επί καθημερινής βάσεως για 3 μήνες υπό μορφή στοματικού εκνεφώματος, σε συνδυασμό με δίαιτα περιορισμένων θερμίδων σε υπέρβαρους και παχύσαρκους Καυκάσιους εθελοντές με υποβιταμίνωση D, βελτίωσε τα επίπεδα βιταμίνης D και συνέβαλε σε μεγαλύτερη απώλεια βάρους, μείωση του ΔΜΣ και του ποσοστού λίπους συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου, σε στατιστικά σημαντικό επίπεδο. Επιπρόσθετα, η μελέτη υποδεικνύει ότι πολυμορφισμοί στα γονίδια που κωδικοποιούν τους αδρενεργικούς υποδοχείς και τον υποδοχέα της βιταμίνης D, πιθανόν να εμπλέκονται στη μεταβολή των παραμέτρων που σχετίζονται με την παχυσαρκία και τα επίπεδα 25(ΟΗ)D στον οργανισμό. Παρόμοιες μελέτες, με μεγαλύτερο πληθυσμό, Καυκάσιο και μη Καυκάσιο απαιτούνται, ούτως ώστε να επιβεβαιωθούν τα ευρήματα της παρούσας μελέτης.
