Μονάδα:
Τμήμα Ιστορίας και ΑρχαιολογίαςΒιβλιοθήκη Φιλοσοφικής Σχολής
Ημερομηνία κατάθεσης:
2023-03-07
Συγγραφέας:
Σκορδύλης Ιωάννης
Στοιχεία επταμελούς επιτροπής:
Επιβλέπων καθηγητής: Δημήτρης Παυλόπουλος Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης με έμφαση στη Νεότερη Τέχνη στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ),
Μέλος τριμελούς επιτροπής: Γιώργος Τόλιας, Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΙΙΕ/ΕΙΕ)
Μέλος τριμελούς επιτροπής: Ευθυμία Μαυρομιχάλη, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Ευρωπαϊκής Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ
Μέλος: Ιάνθη Ασημακοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης, ΕΚΠΑ
Μέλος: Σπυρίδων Πλουμίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Νεώτερης Ιστορίας, ΕΚΠΑ
Μέλος: Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου, Καθηγήτρια Χριστιανικής Αρχαιολογίας και Τέχνης, ΕΚΠΑ
Μέλος: Ζήσης Μελισσάκης, Κύριος Ερευνητής στον Τομέα Βυζαντινών Ερευνών, ΙΙΕ/ΕΙΕ
Πρωτότυπος Τίτλος:
Αθωνική τοπογραφία 18ος-20ός αι. Χάρτες αγιορειτικών μονών και μετοχίων τους
Γλώσσες διατριβής:
Ελληνικά
Μεταφρασμένος τίτλος:
Αθωνική τοπογραφία 18ος-20ός αι. Χάρτες αγιορειτικών μονών και μετοχίων τους
Περίληψη:
Στις μονές του Αγίου όρους φυλάσσονται χειρόγραφοι τοπογραφικοί χάρτες με αναπαραστάσεις εκτάσεων γης που βρίσκονται εντός και εκτός της χερσονήσου του Άθω. Χρονολογούνται από τα μέσα του 18ου αιώνα μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1940 και σχεδιάστηκαν για να καλύψουν συγκεκριμένα πρακτικά ζητήματα οικονομικού και διοικητικού ενδιαφέροντος που αφορούσαν στη λειτουργία των μονών. Οι τοπογραφικοί χάρτες αποτύπωναν με λεπτομέρεια τις χαρτογραφημένες περιοχές και συνέβαλλαν στην ολοκλήρωση της λειτουργίας των διοικητικών και των συμβολαιογραφικών πράξεων για την επίλυση δικαστικών υποθέσεων. Περιέχουν επιστημονικά, ιστορικά και καλλιτεχνικά δεδομένα, αλλά μεταξύ τους υπάρχει γλωσσική πολυμορφία που προκύπτει από τη ρευστότητα στην τεχνοτροπία, τα διαφορετικά χαρτογραφικά και εικονογραφικά πρότυπα και την ακρίβεια των πληροφοριών που παρέχουν.
Σύμφωνα με τον τρόπο σχεδίασής τους χωρίζονται σε τοπογραφικά σχέδια και σε ζωγραφικούς χάρτες. Τα περισσότερα τοπογραφικά σχέδια προέρχονται από τα ρουμανικά πριγκιπάτα και σχεδιάστηκαν σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα από τοπογράφους που ήταν απόφοιτοι στρατιωτικών σχολών. Περιέχουν τεχνικά στοιχεία (προσανατολισμό, κλίμακα αποτύπωσης και επεξηγηματικούς πίνακες) και η αισθητική τους στηρίζεται στην τάξη και στην αρμονία, με επιρροές κυρίως από τις καλλιτεχνικές αξίες του Νεοκλασικισμού και λιγότερο του Ρομαντισμού, ενώ σε λίγες περιπτώσεις συναντάμε οιονεί νατουραλιστικά στοιχεία στην απόδοση φυτικών θεμάτων. Οι ζωγραφικοί χάρτες σχεδιάστηκαν στο Άγιον Όρος από ζωγράφους που είχαν ποικίλο φάσμα καλλιτεχνικών επιρροών. Ως εκ τούτου, δεν έχουν αμιγή σχεδιαστικό χαρακτήρα και συντάσσονται με τη μορφή σχεδιογραφημάτων (γραμμικών ή έγχρωμων) και τοπιογραφικών απόψεων.
Παρότι τα τοπογραφικά σχέδια αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα χαρτών, οι ζωγραφικοί χάρτες παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι αποτελούν ομάδα χαρτών με νοηματική πληρότητα και ιδιαίτερα ιστορικά και τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά. Οι ζωγράφοι δημιούργησαν περιγραφικά τοπία χρησιμοποιώντας στοιχεία από την αγιογραφία και την ελληνική παραδοσιακή τέχνη. Παράλληλα, χρησιμοποίησαν τα προσωπικά τους εικαστικά εργαλεία επαναπροσδιορίζοντας τις τυπικές συνιστώσες των τοπογραφικών χαρτών. Κοινά σχεδιαστικά στοιχεία συναντάμε σε ευρωπαϊκούς χάρτες ήδη από τον 13ο αιώνα και σε έργα της δυτικοευρωπαϊκής ζωγραφικής του 19ου αιώνα, αλλά δεν γνωρίζουμε εάν οι χάρτες του Αγίου Όρους αποτελούν προϊόν πρωτότυπης εικαστικής έκφρασης ή περιέχουν στοιχεία από δοκιμασμένες ξενόφερτες μεθόδους. Οι ζωγραφικοί χάρτες δεν συνδέονται με συγκεκριμένα κινήματα της τέχνης λόγω του χαρτογραφικού και του θρησκευτικού τους χαρακτήρα, αλλά θα μπορούσαν να αποτελέσουν ευδιάκριτη κατηγορία στην εξέλιξη της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και της τοπιογραφικής παραγωγής του Αγίου Όρους για το ιδιαίτερο εικαστικό τους ιδίωμα στην απόδοση του φυσικού τοπίου.
Κύρια θεματική κατηγορία:
Αρχαιολογία
Λέξεις-κλειδιά:
Ιστορία της τέχνης, χαρτογραφία, Άγιον Όρος
Αρ. σελίδων ευρετηρίου:
6
Αρ. βιβλιογραφικών αναφορών:
116
